تهران - تحریریه - سید شمس الدین حسینی وزیر اسبق اقتصاد و منتخب مجلس یازدهم در برنامه راز 11 نکته محوری مربوط به سیاستگذاری کلان اقتصادی تا ریشه های رکود و تورم بی سابقه کنونی را برشمرد.
به گزارش
تحریریه، برنامه تلويزيوني راز* شب گذشته با حضور دکتر سید شمس‌الدين حسيني، اقتصاددان، وزير اسبق اقتصاد و منتخب مجلس یازدهم با موضوع بررسي اقتصاد كشور و جهان پس از بيماري كرونا از شبكه چهار سيما پخش شد.
1- کرونا از بخش مالی به تولید نرسید، از تولید شروع کرد
دکتر سید شمس الدین حسيني در برنامه راز گفت: بحران كرونا پديده‌اي بود كه در ابتدا همه فكر كردند قاتل جان مردم است كه البته بود اما اكنون كه كمي نزديك‌تر شدند و ابعاد آن شناخته شد، فهميدند كه قاتل نان مردم هم است. بنابراين با پديده‌اي روبه‌رو هستيم كه به نظر مي‌رسد شدت اثر بحران آن بسيار بيشتر از بحران اقتصادي سال 2008 است. به عبارت ديگر 3 سال طول كشيد كه ارزش بازار سرمايه در دنيا از بين برود اما كرونا در 3-4 هفته حدود 30 درصد از بازارهاي مالي را از بين برود. همچنين در بحران‌هاي قبلي مدتي طول كشيد كه بحران از بازارهاي مالي به بخش توليد و سپس به بخش نفت و گردشگري برسد اما در مورد كرونا ديديد كه با چه سرعتي قمت نفت كاهش پيدا كرد.
2- منافع اقتصادی علیه صداقت آماری
وزیر اسبق اقتصاد افزود: نكته‌اي كه كمتر بدان پرداخته شده است اين است كه در به دليل ماهيت كرونا هر چه قدر كه كشورها اطلاعات بيشتري از آمار مبتلايان بدهند، در آينده افراد كمتري براي گردشگري به سمت آن مي‌روند. بنابراين با پنهان‌كاري آماري نيز مواجه هستيم. اگر در گذشته مطرح مي‌شد كه كرونا يك تراژدي انساني است چرا كه جان انسان‌ها را در خطر قرار مي‌دهد و سپس گفتند كه يك تراژدي انساني به علاوه يك چالش اقتصادي است حالا مي‌توان گفت كه يك تراژدي انسانی به علاوه يك بحران اقتصادي است.
3- رشد اقتصاد دنيا پس از كرونا نصف خواهد شد
وزیر اقتصاد دولتهای نهم و دهم بيان داشت: در بسياري از بخش‌ها از جمله گردشگري، حمل و نقل و ... تقاضا به سمت صفر رفته و هنوز آثار بحران آشكار نشده است، اما برآورد مي‌شود كه رشد اقتصادي جهان به واسطه اين بيماري 1.5 درصد كاهش پيدا مي‌كند. تا قبل از اين انتظار مي‌رفت كه رشد اقتصادي دنيا حدود 3 درصد باشد. علاوه بر اين بايد بگويم كه در آمريكا رشد توليد در همين فصل 6 درصد كاهش پيدا كرده است و انتظار مي‌رود در فصل بعدي اين رقم بيشتر نيز شود. بنابراين به نظر مي‌رسد همان قدر كه ابعاد بهداشتي و سلامتي اين بيماري جدي گرفته شد، ابعاد اقتصادي آن نيز بايد جدي گرفته شود.
4- اقتصاد ایران آسیب می بیند، دنبال قیاس غیرسازنده نباشیم
منتخب مجلس یازدهم در مورد اثر این بحران بر اقتصاد ايران گفت: اولا به نظرم نبايد دنبال اين باشيم كه اقتصاد ما بيشتر متاثر مي‌شود يا تركيه و ... چرا كه اين موضوع كمكي به ما نمي‌كند. معتقدم كه بايد بخش به بخش پيش برويم و آثار را بررسي كنيم. به صورت كلي به واسطه بحران كرونا از دو كانال آسيب مي‌بينيم؛ يكي آسيبي است كه به اقتصاد ملي وارد مي‌شود و ديگري هم آسيبي است كه به اقتصاد بين‌المللي وارد مي‌شود و اثرات آن به ما هم مي‌رسد كه از آن جمله مي‌توان به كاهش قيمت نفت اشاره كرد. براي مثال ما در بودجه قبلي خود قيمت نفت را 50 دلار برآورد كرده بوديم و حالا قيمت آن 20 دلار شده است؛ بنابراين اثرگذار است و بايد بدان توجه كنيم. ضمن اینکه گردشگري ایران هم آسیب دیده است.
5- کندی سیاستگذاری داریم، در هر 3 بخش سیاستگذاری نقص جدی وجود دارد
دکتر سید شمس الدین حسینی در پاسخ به این سوال كه آیا بايد احتياط‌هاي بهداشتي را به دلیل منافع اقتصادی بگذاريم يا خير، گفت: دقت داشته باشيد كه شما مي‌توانيد به مردم بگوييد كه به خانه‌هايشان بروند و تا روزي كه هيچ بيمار كرونايي وجود نداشت از خانه‌هايشان بيرون نيايند. اين مسئله در ابتدا سياست عاقلانه‌اي است. بايد با سرعت بيشتري به وقفه‌هاي معمول در سياست‌گذاري اقتصادي غلبه كنيم. معتقدم كه خيلي كند سياست‌گذاري مي‌شود. مهمترين وقفه تشخيص است، ديگري وقفه تصميم است، ديگري اجرا و آخري اثربخشي است. ما خيلي دير به وقفه تشخيص غلبه كرديم و خيلي دير تصميم گرفتيم و معتقدم هنوز اجرا هم نكرده‌ايم. به نظرم در اين جور مسائل به دنبال بهينه‌يابي هستيم؛ يعني ضمن حفظ سلامتي مردم چگونه رفتار كنيم كه تبعات اقتصادي به حداقل برسد. در همان ابتدا گفتم كه نبايد متوقف شويم و بايد بلافاصله پروتكل‌هاي بهداشتي و اقتصادي را اجرا كنيم.
6- كرونا آغاز رشد منفی نیست، پس از دو سال پياپي رشد منفي پدید آمد.
- این اقتصاددان به مساله رشد منفی اقتصادی کشور اشاره کرد و گفت: برجسته‌ترين و شاخص‌ترين پارامتري كه براي ارزيابي اقتصاد كشور بيان مي‌كنند، توليد ناخالص داخلي و رشد اقتصادي است. در سال 1397 رشد اقتصادي ما 5 درصد منفي بوده است كه عدد بزرگي است و در سال 1398 اين عدد به 7 درصد منفي رسيده است. بنابراين از نظر رشد اقتصادي دو رشد منفي پياپي داشتيم.
- به بحث تورم نيز توجه كنيم كه در سال 1397 تورم 30 درصدي و در سال 1398 تورم 40 درصدي داشتيم.
- قطعا در وضعيت ركود تورمي هستيم و اين رشد اقتصادي و تورم در تاريخ ايران بي‌سابقه بوده است و حتي در سال 90 و 91 نيز چنين شرايطي نداشتيم.
- در سال 93 و پس از هدفمندي يارانه‌ها ضريب جيني به 36 درصد رسيده بود. ضريب جيني يعني اگر درآمد كشور را به 10 قسمت تقسيم كنيم و مردم را هم به 10 گروه تقسيم كنيم، اين درآمد با چه توازني به اين دهك‌ها رسيده است. هرچه قدر اين توزيع عادلانه تر باشد ضريب جيني به سمت صفر مي‌رود و هر چه قدر ناعادلانه‌تر باشد به سمت 1 مي‌رود. عمدتاً وضعيت ايده‌ال 25 درصد است و بدترين شرايط 65 تا 70 درصد است.
نماینده منتخب مجلس یازدهم تاکید کرد، برآيند رشد اقتصادي و توزيع درآمد به معنای رفاه جامعه است. وقتي درآمد سرانه كاهش پيدا مي‌كند و توزيع درآمد نابرابر مي‌شود رفاه اجتماعي كاهش پيدا مي‌كند. در جمع‌بندي بايد بگويم كه در سال 97 و 98 در وضعيتي بوديم كه رفاه اجتماعي ما در حال كاهش بود و در همين وضعيت بيماري كرونا هم به وجود آمد. علاوه بر اين بايد دقت داشت كه كرونا در چه فصلي به وجود آمد؟ فرض كنيد كه كرونا در تابستان بود؛ سيستم آموزشي ما مختل نمي‌شد و ... دقت كنيد كه اسفند و فروردين دو ماه منحصر به فرد در تقويم ما است. بيشترين درآمد دولت در حوزه مالياتي در همين ماه وصول مي‌شود. بنابراين مي‌خواهم بگويم كه چون كرونا عمدتا بر اقشار ضعيف اثر مي‌گذارد پيامدهاي اجتماعي آن زياد خواهد بود.
7- برداشت از صندوق باید زودتر انجام می شد
اين اقتصاددان در پاسخ به سوال ديگري مبني بر اين كه آيا در اسفند ماه 98 مي‌توانستيم تصميمات بهتري بگيريم يا خير، گفت: من مي‌گويم هر تصميمي كه گرفته بوديم بايد اجرا مي‌شد و نبايد تاخير مي‌افتاد. براي مثال مجوزي كه براي برداشت از صندوق توسعه ملي بود كي درخواست شد؟ فكر مي‌كنم در انتهاي اسفندماه بود كه خيلي زودتر بايد انجام مي‌شد. بر همين اساس سرعت اجرا خيلي بايد بيشتر شود. هنوز هم اين سرعت را نمي‌بينم.
8 - به تکثر در سیاست جبرانی نیاز داریم
وزیر اقتصاد دولتهای نهم و دهم در مورد بایسته های عبور از اين شرايط گفت: نمي‌توان با يك نسخه هميشگي بيماران را درمان كرد. اگر بسته‌هاي سياستي كشورهاي مختلف را ببينيد متوجه مي‌شويد كه چند سياست در كنار بخش درماني خود اتخاذ كردند.
- يكي جبران درآمد براي خانوارهاي ضعيف است که مي‌تواند مستقيم هم باشد. يعني پرداخت نقدي يا بسته كالا.
- تصميم ديگر حمايت از كسب و كارها و بنگاه‌هايي است كه آسيب ديده است. اين تصميم كمي سخت‌تر است چرا كه تنوع آن بيشتر است اما بايد انجام شود.
- تصميم سوم نيز مربوط به سياست‌هاي كلان است. در اين شرايط اگر همانند شرايط عادي تصميم بگيريم بدون شك مسير غلطي را انتخاب كرده‌ايم.
به نظرم هنوز خيلي دست به عصا رفتار مي‌شود و نياز به تصميات درست‌تري داريم. بايد بپذيريم كه در اين شرايط سرمايه‌گذاري بخش خصوصي كاهش پيدا كرده است، واردات و صادرات كاهش پيدا كرده است و ... اگر دولت در اينجا ميانداري نكند و براي جبران اين تقاضا تلاش نكند حتما كشور وارد ركود مي‌شود و دوران ركود بيشتر خواهد شد.
9 - در وزن دهی به اثر تحریم منافع ملی نادیده گرفته شد
دکتر سید شمس الدین حسینی در بخش ديگري از صحبت‌هاي خود با اشاره به تحريم‌هاي سال 90 و 91 و الزامات کلان اقتصاد کشور گفت: در سال های 90 و 91 می گفتند كه 20 درصد از مشكلات به دليل تحريم بوده و 80 درصد به دليل تصميات غلط اقتصادي است. این اعداد را هيچ موسسه علمي نزد بلكه افراد منتقد دولت به صداوسيما آمدند و اين حرف ها را بيان كردند غافل از اين كه خودشان دولتمرد مي‌شوند.
- در سال 90 و 91 بيشترين تحريم بعد از انقلاب را داشتيم. البته تا پيش از اين عده‌اي فكر مي‌كردند كه تحريم براي تنبيه يك دولت خاص با رويكردي خاص است، اما نشان داده شد كه تحريم براي تنبيه حاكميت جمهوري اسلامي ايران و براي متوقف‌كردن آن است.
- وقتي كه به واسطه برجام بخشي از تحريم‌ها برداشته شد رشد اقتصادي داشتيم و عده‌اي گفتند كه از ركود خارج شده ايم، اما غافل از اينكه سرمايه‌گذاري منفي است.
- در آن مقطع به اين نتيجه رسيديم كه به دليل تحريم‌ها منابع غذايي ما دچار مشكل مي‌شود و بنابراين سياست‌گذاري خاصي در زمينه كشاورزي انجام داديم. توليد مرغ و گوشت افزايش پيدا كرد و هنوز اثرات مثبت آن ادامه دارد. علاوه بر اين سياست‌گذاري ديگري در زمينه منابع پتروشيمي و خروج از فروش نفت خام صرف داشتيم كه كنار گذاشته شد. اگر آن سياست كه نتيجه آن پالايشگاه خليج فارس بود ادامه داده مي‌شد، اكنون تحريم كردن ما بسيار سخت بود.
10 - مشکل اصلی مدیریت منابع مالی است
این اقتصاددان تاکید کرد: من معتقدم كه در كشورمان منابع مالي وجود دارد اما نكته مهم مديريت آن است. اين بي‌انصافي است كه بگويم در اين شرايط اداره كشور سخت نيست، اما چيزي كه من مي‌گويم اين است كه اگر امروز درآمد نفتي ما كاهش پيدا كرده است بايد پاسخ بدهيم كه چرا جلوي توسعه طرح پتروپالايش را گرفتيم؟ اكنون چند ميليون بشكه از فروش نفت ما كاهش پيدا كرده است؟ نمي توانستيم با محصولات پتروشيمي آن را جبران كنيم. اگر 6 پالايشگاه مانند خليج فارس داشته باشيم خيلي از مشكلات ناشي از كاهش فروش نفت ما جبران مي‌شود.
11- يكي از دلايل ركود اقتصادی کنونی عدم اجرای سياست مسكن مهر است
وزير اسبق اقتصاد گفت: دقت كنيد كه ما دو رشد اقتصادي منفي داشته‌ايم اما اگر بنا داشته باشيم كه اين دو رشد منفي را جبران كنيم بايد با رشد بالا صورت گيرد. از اين منظر جهش اقتصادي به عنوان يك هدف‌گذاري موضوعيت پيدا مي‌كند. علاوه بر اين حتما ظرفيت‌هايي داريم كه اگر به شيوه صحيح بدان بپردازيم مي‌تواند آن رشد و رفاه از دست رفته را جبران كند که منظورم حوزه مسكن است. اين حوزه يكي از بخش‌هايي است كه تمام نيازهاي آن در داخل توليد مي‌شود و مصرف‌كننده واقعي نيز برايش وجود دارد. بنابراين مي‌توانيم منابع مالي بدان اختصاص داده و سودآوري داشته باشيم. به نظرم يكي از دلايل ركود در اقتصاد كشور به تاخير انداختن سياست‌هاي مسكن مهر بوده است. اين نياز سركوب شد و جاي ديگري برايش درنظر گرفته نشد.
*«راز» کاری از شبکه چهارسیما با تهیه کنندگی مهدی سموعی و با اجرای محمدحسین ساعی است که هرشب ساعت ۲۳ از شبکه چهار پخش می‌شود.
پایان/
نظر شما