مصوبه جسورانه مجلس شورای اسلامی و تعیین ضرب الاجل به آمریکا برای لغو تحریم ها و در غیر اینصورت پایان دادن به همکاری های فراپادمانی با محوریت پروتکل الحاقی؛ برنامه های جو بایدن را به هم ریخت و مهمان تازه کاخ سفید را در موقعیت دشواری قرار داد که ناگزیر است به سرعت تصمیم گیری کند و فرصت کافی برای اجماع سازی را از دست داده است.

برنامه آمریکا این بود که در گزینه ایران هم مانند گزینه های موفق عراق و لیبی، بدون دادن امتیاز اقتصادی پروژه خلع سلاح را با اولویت بندی هسته ای، موشکی و منطقه ای کامل کند. این برنامه در دوره اوباما با دقت طراحی شده و در حال اجرا بود، که ترامپ به داد ایران رسید و با خروج از برجام بازی دمکراتها را برهم زد. پس از آن فشار حداکثری به اجرا گذاشته شد که علیرغم ترکیب شدن با سیاست های ویرانگر دولت حسن روحانی در حوزه اقتصاد که به مراتب بدتر از فشار حداکثری بود، راه به جایی نبرد و اقتصاد ایران با همراهی تاریخ ساز مردم از هم نپاشید.

سیاست خارجی ایران در برهه کنونی برخلاف تمام 30 سال گذشته به دلیل تغییرات روی داده در ساختار قدرت جهانی از امتیازهای بی سابقه برخوردار شده و این فرصت را یافته است تا از دنیای چندقطبی بعد از دوران پساپسا(Post Post Cold War) جنگ سرد بهره مند شود. علنی شدن قرارداد راهبردی 25 ساله با چین و مشارکت در هسته مرکزی سازمان همکاری شانگهای(SCO) فرصت هایی هستند که دست یافتنی شده اند و در صورت استفاده صحیح، ایران را از غرب تا دهه های متمادی بی نیاز می کنند. از اینها مهمتر، نیروهای نظامی ایران در یک نبرد نفسگیر ده ساله بر نیروهای اصلی و نیابتی محور عربی-عبری-غربی غلبه کرده و بر آسیای غربی مسلط شده اند.

این تغییرات اساسی در ساختار قدرت جهانی، توانایی های نظامی و پایداری اقتصادی کشور باعث تغییر و تحول اساسی در شرایط شده و اصرار برای بازگشت به توافقنامه خلع سلاحی برجام را بی معنی کرده است، اما پیروزی جو بایدن در برابر دونالد ترامپ باعث شد تا جناح سورئال داخلی که درکی از واقع گرایی در روابط بین الملل ندارد به آغاز چرخه ای از التماس های روزانه برای احیای معاهده برجام دست بزند و حتی بدیهیاتی مانند استفاده از کارت مخالفت های داخلی برای مذاکراتی بهتر را نادیده گرفته و به مانند 7 سال گذشته در برابر مخالفت های داخلی با دشمنی و کینه توزانه برخورد کند.

دست پاچه شدن دولت حسن روحانی باعث شد تا جو بایدن وعده بازگشت به برجام را هم موقتا نادیده گرفته و به طمع امتیازگیری های بیشتر و سریعتر بیافتد. که با مصوبه مجلس که در واقع طراحی نظام بود، در تنگنای زمان قرار گرفته و ناگزیر از دست زدن به انتخاب های سخت شده است. با تمرکز بر ابزارهای کنونی طرفین سناریوهای محتمل در آینده نزدیک را می توان با تحلیل واقعیت میدانی طراحی کرد و به درک درستی از آنچه در روزهای آینده روی خواهند داد رسید.

در صورتی که بایدن به حرکتی موثر در کاهش تحریم ها دست نزند، ایران به همکاری های فراقانونی و بازرسی های بی سابقه پایان داده و به سمت هسته ای شدن حرکت خواهد کرد. دست بایدن برای اعمال فشار بر ایران به دلیل گذار اقتصادی ایران از فشار حداکثری و شروع بهبود در نماگرهای اقتصاد کلان علیرغم اینکه دولت بی نهایت ناکارآمد حسن روحانی هنوز بر سر کار است، خالی است و بدتر اینکه؛ ایران و چین را به سرعت به سمت امضا و اجرای معاهده ای سوق می دهد که اقتصاد ایران را از سرمایه گذاری مستقیم خارجی لبریز خواهد کرد. ضمن اینکه در عرصه نظامی هم آمریکا در منطقه خاورمیانه ابزاری برای فشار بر ایران در اختیار ندارد.

در صورتی که جو بایدن به برجام باز گردد، جناح غربگرای ایرانی به سرکردگی حسن روحانی، مخالفان را به گوشه رینگ فرستاده و اقتصاد کشور را در برزخ کنونی نگاه می دارد. برزخی که بر پایه خام فروشی و هزینه کردن درآمدهای نفتی در تاریکخانه های بروکراتیک برای واردات بنا شده است. و از طرف دیگر؛ کشورهای غربی هم نه انگیزه ای برای سرمایه گذاری در ایران دارند و نه پولی در بساط و خود این کشورها هم از چین؛ پول به صورت وام و سرمایه گذاری دریافت می کنند، و بازارهای آنها مملو از کالاهای چینی است.

نتیجه اینکه سیاست خارجی آمریکا با بازگشت به برجام ایران را مجددا در مسیر خلع سلاح پیشین قرار داده و مانع شکوفایی اقتصادی آن خواهد شد. تنها چیزی که می تواند مانع بازگشت بایدن به برجام شود، یک اشتباه محاسباتی و امید بستن به تسلیم شدن جمهوری اسلامی ایران در چند ماه آتی است که بعید است تیم کارکشته سیاست خارجی جو بایدن چنین اشتباهی مرتکب شود. ضمن اینکه یک تعلیق نیم بند در تحریم ها هم علیرغم تاکید رهبر معظم انقلاب بر لغو تمامی تحریم ها برای بازگشت ایران به برجام؛ کافی است، زیرا دولت حسن روحانی آنقدر قدرت دارد تا از یک عقب نشینی ساده دمکرات ها یا نمایش تمام عیار بسازد و نظام را مجبور به بازگشت به برجام کند.

پایان/