به گزارش تحریریه، جان کالابرس استاد روابط بین الملل دانشگاه آمریکن واشنگتن در یادداشتی در اندیشکده آمریکایی «خاورمیانه» نوشت: شی جینپینگ رئیس جمهور چین و نواز شریف نخست وزیر وقت پاکستان در جریان سفر آوریل ۲۰۱۵ خود به اسلام آباد، کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) را کلنگ زنی کردند که یکی از پروژه‌های در دست اجرا در چهارچوب ابرپروژه کمربند و راه چین است. این پروژه که ارزش اولیه آن ۴۶ میلیارد دلار برآورد شده بود، به سرعت ۶۲ میلیارد اعتبار را به خود اختصاص داد که معادل یک پنجم کل تولید ناخالص داخلی پاکستان است و در بر دارنده پروژه‌های متعدد و عظیم انرژی و زیرساختی است که به کریدور اقتصادی چین و پاکستان متصل می‌گردد.

در ادامه این مطلب آمده است: مقام‌های پاکستانی کریدور اقتصادی چین و پاکستان را یکی از ستون‌های کلیدی روابط مستحکم کشورشان با چین می‌دانند و بر اهمیت دستور کار پاکستان برای ارتقاء ارتباطات منطقه‌ای و گسترش توسعه پایدار تاکید دارند. این کریدور می‌تواند موجب تقویت قابل توجه بخش‌هایی از زیرساخت‌های پاکستان شود و ضمن برطرف ساختن بخشی از مشکل کمبود برق، سبب ایجاد ده‌ها هزار فرصت شغلی جدید گردد. گوادر که در منطقه استراتژیک دهانه تنگه هرمز در دریای عرب قرار گرفته و زمانی یک بندر متروکه بود، به عنوان بخشی از توسعه کریدور اقتصادی دو کشور احیا شده و در سال ۲۰۲۱ به صورت کامل بهره برداری از آن آغاز شده است. مقام‌های پاکستانی اکنون گوادر را "گل سرسبد" کریدور اقتصادی چین و پاکستان تلقی می‌کنند.

با این وجود، گوادر هنوز پتانسیل‌های خود را به فعلیت تبدیل نکرده و نتوانسته به عنوان یک قطب ترانزیتی و ترانشیپمنت منطقه‌ای تبدیل شود. این بندر دریایی همچنین اقتصادی محلی را آنگونه که انتظار می‌رفت شکوفا نساخته، موجب تسهیل ارتباطات جهانی پاکستان نگشته و دسترسی مستقیم چین به اقیانوس هند را فراهم ننموده است. آشفتگی سیاسی و عدم امنیت می‌تواند پروژه گوادر را از مسیر خود خارج سازد و پتانسیل کریدور اقتصادی چین و پاکستان را تضعیف نماید. این در حالی است که خود این پروژه با چالش‌های متعددی از جمله برنامه‌های زمان بندی متوقف شده، اتهام فساد و حوادث تروریستی مواجه است. سوال اینجاست که آیا تمرکز مجدد بر بندر گوادر و بهبود بخشیدن به وضعیت اجتماعی، اقتصادی و امنیتی منطقه پیرامونی آن می‌تواند به اسلام آباد و پکن کمک کند تا جلوی شکست پروژه کریدور اقتصادی چین و پاکستان را بگیرند؟

استان بلوچستان واقع در جنوب غربی پاکستان به جهت میزبانی از جاده‌های اصلی‌ای که کریدور اقتصادی چین و پاکستان را از طریق بندر گوادر به دریای عرب پیوند می‌دهد، یک عنصر لاینفک در موفقیت این پروژه به شمار می‌رود. در واقع ویژگی محوری این کریدور و یکی از عوامل پیوند دهنده پروژه کمربند و جاده چین به جنوب آسیا دسترسی به اقیانوس هند از طریق دریای عرب است. مقام‌های چینی از گوادر به عنوان "شنزن دوم" یاد کرده اند؛ شهری در جنوب چین که زمانی یک دهکده کوچک ماهیگیری بود و در طی دهه‌های گذشته با رشد و رونقی خیره کننده به نماد تحول اقتصادی و تکنولوژیک چین تبدیل شده است. ژانگ بائوژونگ، رئیس سابق هولدینگ بنادر فرامرزی چین در باره گوادرگفته: «بندر گوادر مانند یک صفحه کاغذ سفید است و ما می‌توانیم زیباترین نقاشی را روی آن بکشیم.».

اما گوادر "یک صفحه کاغذ سفید" نیست. برعکس، این بندر و جوامع محلی ساکن در اطراف آن، در بلوچستان ساکن اند که یک استان کم جمعیت، اما پهناور و از نظر وسعت قابل مقایسه با آلمان است. دهه‌ها بی توجهی دولت مرکزی در کنار اقدامات سرکوبگرانه حکومت موجب ایجاد نارضایتی‌های عمیق در میان ساکنان این استان گشته است. به رغم فراوانی منابع طبیعی، بلوچستان همچنان توسعه نیافته‌ترین و فقیرترین منطقه پاکستان به شمار می‌رود. بخش اعظم ساکنان این استان فاقد امکانات اولیه نظیر سیستم فاضلاب مناسب و آب سالم هستند. به علاوه، بر اساس گزارش اسناد آب و هوایی جهانی در زمینه سیلاب‌ها در سال ۲۰۲۲، بلوچستان به شدت در برابر فجایع زیست محیطی آسیب پذیر است.

خاستگاه و سیر تکامل کریدور اقتصادی چین و پاکستان به شکل جدایی ناپذیری با صحنه سیاسی پرآشوب پاکستان پیوند خورده است. این پروژه تحت رهبری نواز شریف، نخست وزیر وقت پاکستان آغاز شد. عمران خان، جانشین وی هرچند با تاخیر، اما به طور کامل از آن استقبال نمود و از سوی رقبای سیاسی اش به ممانعت از پیشرفت ان متهم گشت و در نهایت اهمیت استراتژیک پروژه و پتانسیل آن برای تقویت توسعه اقتصادی را پذیرفت. پس از آنکه در پی انتخابات اخیر حزب مسلم لیگ شاخه نواز به قدرت بازگشته است، این انتظار وجود دارد که تحت تاثیر تعهد بلندمدت حزب و خانواده شریف به پروژه‌های سرمایه گذاری و زیرساختی چینی ها، تمرکز پاکستان بر پیشبرد پروژه کریدور اقتصادی چین و پاکستان افزایش یابد. اظهارات اخیر مقام‌های چینی در تاکید بر تعهدشان نسبت به سرعت بخشیدن به فاز دوم کریدور اقتصادی دو کشور نشان دهنده اعتماد پکن به توانایی دولت جدید جهت پیشبرد این پروژه است.

بندر گوادر که در استان بلوچستان واقع شده، گل سرسبد کریدور اقتصادی چین و پاکستان به شمار می‌رود. اما منطقه گوادر و این استان همچنان در زمینه شاخص‌های مهم توسعه در مقایسه با سایر مناطق پاکستان عقب مانده هستند و نرخ بالای فقر و بیکاری، نرخ بالای بی سوادی و شمار بالای مرگ و میر نوزادان در این استان قابل توجه است. وضعیت امنیتی در بلوچستان همچنان شکننده است و افزایش نارضایتی عمومی موجب شده تا اعتراضات مردمی در اطراف بندر گوادر شکل بگیرد.

گسیل سرمایه‌های چینی از طریق کریدور اقتصادی چین و پاکستان منجر به افزایش حضور کارگران چینی در بلوچستان، تشدید نگرانی‌های موجود از جابجایی‌های قومی در میان جمعیت محلی و ایجاد تصور همدستی چینی‌ها در اقدامات سرکوبگرانه دولت پاکستان شده است. همچنین با توجه به هدف قرار گرفتن مکرر اتباع چینی توسط پیکارجویان، نگرانی‌های امنیتی نیز به یک عامل فزاینده تنش بین پکن و اسلام آباد تبدیل گشته است.

با توجه به این فشارها، دولت جدید در اسلام آباد ممکن است برای پیشبرد پروژه و توسعه بندر گوادر، به سمت سرکوب خشونت آمیز و محافظت نظامی شدید از مناطق تحت سرمایه گذاری برود. اما چنین رویکردی احتمالا موجب تقویت روایت‌های نواستعماری خواهد شد که در آن بلوچستان به عنوان محل استعمار نیروهای خارجی برای بهره برداری از منابع پاکستان توصیف و تبعات منفی‌ای را به دنبال خواهد داشت. به رسمیت شناختن نارضایتی‌های محلی و در پیش گرفتن یک استراتژی توسعه محور که در آن نیازهای اجتماعی اقتصادی جوامع محلی اولویت یابد و مشارکت مردم محلی در تصمیم گیری و اجرای فعالیت‌ها مورد تشویق قرار گیرد، جزئی ضروری برای تضمین پیشرفت پایدار همکاری دو کشور در این منطقه خواهد بود.

منبع: انتخاب

پایان/