به گزارش تحریریه، نفوذ چین فراتر از حوزه اقتصادی و تهدیدی جدی برای منافع امنیتی مصر و روابط با ایالات متحده است. میانجیگری اخیر پکن بین ایران و عربستان سعودی حرکتی تصادفی یا منحصر به فرد نبود، بلکه به نظر می رسد غول چینی در حال آماده شدن برای افزایش نفوذ خود در خاورمیانه است. برای مثال رشد نفوذ چین در مصر هم در سطح دولتی و هم در سطح عمومی غیرقابل انکار است.

نتایج نظرسنجی اخیر موسسه واشنگتن نشان می دهد که اکثریت مصری ها روابط با چین را مهمتر از روابط با ایالات متحده می دانند. این نتایج با یک نظرسنجی تلفنی که اخیراً انجام شده است به طور قابل توجهی مطابقت دارد.

در سال 2015 مرکز تحقیقات افکار عمومی مصر (Baseera) گزارش داد که چین به عنوان بزرگترین دوست مصر در میان کشورهای غیر عربی رتبه بندی شده است، در همین پژوهش بر اساس نظرسنجی‌ صورت گرفته اسرائیل و ایالات متحده به عنوان بزرگترین دشمنان مصر رتبه‌بندی شدند.

از نظر تاریخی روابط بین پکن و قاهره ریشه عمیقی دارد. در زمان جمال عبدالناصر مصر اولین کشور عربی - آفریقایی بود که در سال 1956 با جمهوری خلق چین روابط دیپلماتیک برقرار کرد. در اواخر همان سال در زمان بحران سوئز، چین کمک های مالی قابل توجهی به مصر در برابر تجاوز سه جانبه بریتانیای کبیر، فرانسه و اسرائیل ارائه کرد.

به همین ترتیب هر دو کشور بازیگران کلیدی جنبش عدم تعهد بودند که به عنوان وزنه‌ای در برابر تعارض جنگ سرد از همسویی ایالات متحده و شوروی به وجود آمد. علی‌رغم سیستم‌های سیاسی متفاوت در مصر در نیم قرن گذشته، روابط با پکن حتی پس از انتخاب اخوان‌المسلمین در سال 2012 از اهمیت ویژه‌ای برای سیاست خارجی مصر برخوردار بوده است. محمد مرسی رئیس‌جمهور وقت، چند ماه پس از انتخابش همانند عبدالفتاح السیسی رئیس‌جمهور کنونی پس از به قدرت رسیدن از چین بازدید کرد.

پس از به قدرت رسیدن شی جین پینگ و راه اندازی طرح کمربندی و جاده چین (BRI) در سال 2013، روابط مصر با چین برجسته تر شده است. در سال 2014، دو کشور "توافقنامه مشارکت استراتژیک" را امضا کردند که در آن قول همکاری در زمینه های دفاعی، فناوری، اقتصاد، مبارزه با تروریسم و مبارزه با جرایم سایبری داده شد. در جریان سفر شی جین پینگ به مصر در سال 2016، 21 قرارداد دیگر امضا شد که شامل توافقی برای سرمایه گذاری 15 میلیارد دلاری چین در پروژه های مختلف می شود. سرمایه گذاری چین در مصر از سال 2017 تا 2022، 317 درصد افزایش یافته است. طی همین دوره، سرمایه گذاری ایالات متحده در مصر 31 درصد کاهش یافت. داده‌های بانک مرکزی مصر نشان می‌دهد که چین بیشترین سهم واردات مصر را با نرخ 10.1 درصد به میزان حدود دو میلیارد دلار در سال مالی پایانی به دست آورده است. همچنین داده‌ها نشان می‌دهد که ایالات متحده به عنوان چهارمین صادرکننده کالا و اجناس به مصر با نرخ 6.2 درصد قرار گرفته است که تقریباً 1.2 میلیارد دلار است. علاوه بر این چین به عنوان دومین شریک تجاری مصر پس از امارات متحده عربی و ایالات متحده در رده سوم قرار گرفت.

پروژه های زیرساختی و ساختمانی در شهرهای جدید مصر توجه ویژه سرمایه گذاران چینی را به خود جلب کرده است. برای مثال برپایی برجی نمادین در پایتخت اداری جدید، توسط شرکت مهندسی ساختمان دولتی چین با هزینه ای بالغ بر 3 میلیارد دلار انجام شد. به گفته لیائو لیچیانگ سفیر "بسیار فعال" چین در قاهره، طرح کمربندی و جاده چین ارتباط نزدیکی با چشم‌انداز 2030 مصر دارد، یک طرح توسعه بلند پروازانه که توسط عبدالفتاح السیسی راه‌اندازی شد. این دوره پنج ساله همچنین شاهد رشد بی سابقه ای در تجارت بین مصر و چین بود، واردات مصر از چین از حدود 8 میلیارد دلار در سال 2017 به 14.4 میلیارد دلار در سال 2022 و به دو برابر رسید. همچنین صادرات مصر به چین که در سال 2017 تقریباً 693 میلیون دلار بود در سال گذشته به 1.8 میلیارد دلار رسید. داده‌های سازمان مرکزی بسیج عمومی و آمار در مارس گذشته نشان داد که درصد صادرات مصر از چین در یازده ماهه اول سال 2022، 20.8 درصد افزایش یافته است. ارزش مبادلات تجاری بین دو کشور در دوره فوق به 14.9 میلیارد دلار در مقایسه با 14.5 میلیارد دلار در مدت مشابه در سال 2021 رسید که 2.6 درصد افزایش داشته است. ماشین آلات، وسایل برقی، دیگ بخار و ابزارهای مکانیکی معمولاً بیشترین سهم صادرات چین به مصر را به خود اختصاص می دهند و پس از آن محصولات شیمیایی و ارگانیک، اتومبیل، تراکتور، دوچرخه، فرآورده‌های فولادی و منسوجات قرار دارند. در نتیجه چین برای هشت سال متوالی به بزرگترین شریک تجاری مصر تبدیل شده است.

از سال 2018 تا 2019 مصر در حدود 28.5 میلیارد دلار سرمایه گذاری چینی جذب کرده و به بزرگترین دریافت کننده سرمایه گذاری های چین در جهان عرب تبدیل شده است. قدرت نرم رو به رشد چین تا این اواخر مشارکت چین در مصر به پروژه‌های ساخت‌وساز محدود نشده و تا حوزه های فرهنگی گسترش یافته است و این باور عمومی را که برنامه‌های چین در مصر صرفا اقتصادی است را بی‌اعتبار کرده است.

بسیاری از رسانه ها به ویژه رسانه های دولتی به تریبون تبلیغاتی حزب کمونیست چین (ح.ک.پ) تبدیل شده اند. در حالی که برخی از منابع رسانه‌ای به بازتولید مطالبی درباره نقض حقوق بشر توسط ایالات متحده در گوانتانامو یا ابوغریب تکیه می‌کنند، از صحبت در مورد نقض‌های چین علیه جامعه مسلمان اویغور خودداری شده است. با وجود سکوت در مورد نهضت اویغورها، مقامات امنیتی مصر تعدادی از دانشجویان اویغور را در مصر دستگیر کرده اند که باعث درخواست های بین المللی حقوق بشر برای عدم تحویل آنها به مقامات چینی شده است.

در مورد تایوان، عبدالفتاح السیسی و رسانه های دولتی بارها تاکید کرده اند که سیاست مصر تغییرناپذیر است. وی در سخنرانی خود در جمع دانشجویان نظامی اعلام کرد که "مصر از سیاست "چین واحد" حمایت می‌کند، زیرا این سیاست به نفع امنیت و ثبات جهانی است."یکی دیگر از حوزه های نفوذ چین تلاش برای تعامل با نسل بعدی رهبران و مدیران مصر است، عمدتاً از طریق برنامه های آموزشی در مقیاس بزرگ که به دولت و مدیران اجرایی در سراسر مصر ارائه می شود.

وزارت تعاملات بین‌الملل مصر در سال 2021 به نمایندگی از وزارت بازرگانی چین در حدود 55 دوره آموزشی مجازی برای رسیدن به توانمندی در زمینه‌های مراقبت‌های بهداشتی، آموزش فنی، تجارت الکترونیک، کشاورزی و فناوری‌های آبیاری مدرن، برنامه‌ریزی شهری و تحول انرژی سبز با چین برگزار کرد. همچنین سال گذشته وزارت تعاملات بین‌الملل مصر برنامه‌های متعددی را برای مصری‌ها ترتیب داد تا مدرک کارشناسی ارشد و دکترا را از دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی چین کسب کنند. طی چهار سال گذشته بیش از 1100 برنامه آموزشی با همکاری چین برگزار شد که بیش از 4000 مقام دولتی مصر از آن بهره مند شدند.

چین همچنین شبکه گسترده ای از روابط با احزاب سیاسی مصر ایجاد کرده است. سفارت چین در مصر برای تحکیم همکاری آنها با جلسات و فعالیت های دوره ای با احزاب سیاسی مصر برگزار کرده است. جالب است که چنین جلساتی به احزاب سوسیالیست یا چپ محدود نمی شود، بلکه با احزاب در تمام طیف های سیاسی برگزار می شود. به همین ترتیب، دپارتمان ارتباطات بین‌المللی با سیاستمداران مصری جلسات و فعالیت‌هایی را در چین سازماندهی می‌کند و به آنها اجازه می‌دهد با همتایان چینی در سطح ارشد ملاقات کنند. سفیر چین در قاهره نیز مرتباً در روزنامه های پرمخاطب مصر مقالاتی می نویسد. اینها کانالهای بسیار مؤثری برای گسترش پروپاگاندای حزب کمونیست چین، القای دیدگاه مثبت نسبت به چین و نگرش‌های مخالف نسبت به غرب به‌ویژه ایالات متحده هستند.

تأسیس مؤسسه کنفوسیوس در دانشگاه قاهره نمونه دیگری از ابزار قدرت نرم چین در مصر است. این مؤسسه در سال 2007 تأسیس شد و قصد دارد به دانشمندان مصری زبان چینی را آموزش داده و فرهنگ چینی را به اشتراک بگذارد. اخیراً مدیر مؤسسه کنفوسیوس در قاهره از بین 500 شعبه و 3600 مدیر خارجی مؤسسه کنفوسیوس در سراسر جهان به عنوان بهترین مدیر انتخاب شد.

در حال حاضر پروپاگاندای چین با موفقیت واقعیت های عینی را از بین برده است. به عنوان مثال بیانیه های چین با طرح یک تئوری توطئه چند وجهی در مورد نقش ایالات متحده و اسرائیل در حمایت از اتیوپی در رابطه با طرح پیشنهادی سد رنسانس بزرگ اتیوپی (GERD)، پروژه‌ای که منابع آبی مصر را به طور جدی تهدید می‌کند، توجه مردم مصر را به خود جلب کرده است. در همین حال نقش فعال پکن در حمایت از سد پیشنهادی و همچنین سدهای دیگر بر روی منابع رود نیل نادیده گرفته می شود. چین 1.2 میلیارد دلار برای ساخت خطوط برق از سد به شهرهای اتیوپی داده است و 1.8 میلیارد دلار دیگر برای توسعه منابع انرژی تجدیدپذیر اتیوپی هزینه کرده است. شرکت های چینی مانند Sinohydro نیز نقش پیشرو در روند ساخت سد ایفا کرده اند، با این وجود این حقایق در رسانه های مصری به وضوح مطرح نمی گردد.

حوزه مورد توجه و رشد ویژه بخش مخابرات است. مصر پذیرای دو شرکت چینی بحث برانگیز داهوا و هایک ویژن بوده است که نه تنها با حزب کمونیست چین ارتباط دارند، بلکه در گزارش اخیر در مورد گسترش شبکه‌های نظارتی در سراسر جهان که تهدیدی جدی برای حریم خصوصی و امنیت غیرنظامیان است، دخیل بوده‌اند. اگرچه ویتنام و ایالات متحده سهم بیشتر دوربین های داهوا و هایک ویژن را دارند، مصر با تقریباً 25000 سامانه دوربین های نظارتی که از تجهیزات داهوا یا هایک ویژن استفاده می کنند، رتبه 54 را در سراسر جهان دارد. علاوه بر این اکثریت قریب به اتفاق مسیریاب ها در مصر ساخت چین هستند. به عنوان مثالTelecom Egypt برای کارکنان خود مودم های USB و روترهای G4 را عرضه می کند که همگی توسط شرکت های ZTE و Huawei در چین ساخته شده اند.

شاید استدلال حال حاضر مصر این باشد که منافع این کشور به یافتن تعادل بین قدرت های بزرگ جهان بستگی دارد. مسلماً این درسی است که از تجربه تاریخی مصر گرفته شده است. این کشور در دوران جنگ سرد از موضع "بی طرف" خود بین شرق و غرب سود می برد. اگرچه این استدلال ممکن است در ابتدا منطقی به نظر برسد، به ویژه با توجه به عدم تصمیم گیری واشنگتن در قبال تعهدات و روابط خود در خاورمیانه، مصر باید از خطرات نهفته در مشارکت با چین آگاه باشد. علاوه بر تحرکاتش در سد بزرگ رنسانس، فعالیت مشکوک چین در کنترل فضای سایبری مصر حتی قاهره را نیز نگران کرده است. مصر باید هم از خطرات احتمالی وابستگی بیش از حد و هم از تأثیر آن بر سایر روابط خارجی مصر آگاه باشد.

نفوذ چین در مصر می‌تواند منافع ایالات متحده و سرمایه‌گذاری‌هایش در مصر را تا حد زیادی تهدید کند و درها را برای نفوذ بیشتر چین در منطقه از طریق قاهره و محدودیت توانایی مصر برای محافظت از خود در برابر نفوذ چین باز کند. واشنگتن و متحدان غربی اش مدت هاست که از موضع متغیر مصر در محکومیت حمله روسیه به اوکراین انتقاد کرده اند. انتظار می رود که مصر در صورت تهاجم چین به تایوان همین موضع را اتخاذ کند و از این طریق به خنثی کردن تلاش بین المللی برای دفاع از تایوان کمک کند. ایالات متحده در حال حاضر بر دفاع از منافع آمریکا در برابر ظهور چین در آسیا و اقیانوس آرام متمرکز است و به تدریج در حال خروج از خاورمیانه است. اما چین ممکن است جبهه جدیدی علیه ایالات متحده در خاورمیانه بگشاید و واشنگتن باید برای این احتمال آماده شود. علیرغم گسترش جهانی فناوری الکترونیکی چینی که ترس واقعی در مورد حریم خصوصی افراد و امنیت الکترونیکی را در خط مقدم قرار می دهد، شرکت های فناوری چینی کم کم جای پای خود را در مصر باز می کنند. این می تواند امنیت ملی مصر و در نتیجه آمریکا را در آینده تحت تأثیر قرار دهد. مقامات آمریکایی قبلاً از شرکت‌های مصری خواسته بودند از پروژه‌های تجاری با شرکت‌های چینی که از فناوری 5G استفاده می‌کنند خودداری کنند و به خطرات احتمالی برای حریم خصوصی و امنیت داده‌ها اشاره کردند.

وقتی صحبت از روابط بین‌الملل قاهره می‌شود، مصر به لحاظ آن که بین قاره‌های آفریقا، آسیا و اروپا است مهم‌ترین موقعیت جغرافیایی در خاورمیانه را دارد. مصر مالک کانال سوئز، مهم ترین آبراه جهان است. این یکی از مناطق کلیدی برای چین است. این کشور در جهان عربی، اسلامی و آفریقایی جایگاه بالایی دارد و با اکثر کشورهای جهان روابطی استثنایی و دیرینه دارد. نفوذ بیشتر در مصر، جایگاه چین را در برابر ایالات متحده تقویت می کند و سرمایه گذاری های رو به رشد چین در مصر می تواند منافع اقتصادی ایالات متحده را در دهه آینده تهدید کند. بدون شک مشارکت استراتژیک بیشتر بین مصر و پکن در نهایت برروابط ویژه مصر با ایالات متحده تأثیر منفی خواهد گذاشت.

پایان/