به گزارش تحریریه، موسسه «امریکن اینترپرایز» در تحلیل روند کاهش شدید نرخ زاد و ولد در ایران آورده است که با وجود توصیههای مکرر نظام حاکم برای ازدیاد نسل و سیاستهای فرزندآوری با هدف افزایش نرخ تولد، نرخ باروری در ایران در حال کاهش است.
در این گزارش می خوانیم:
اوایل ماه جاری، روزنامه تهران تایمز گزارش داد که تعداد تولدهای سالانه در ایران به زیر یک میلیون نفر سقوط کرده است. طبق اعلام سازمان ثبت احوال کشور که مسئول آمار حیاتی ایران است، کمتر از ۹۸۰ هزار تولد در سال ۱۴۰۳ (سال تقویمی ایرانی منطبق با ۲۱ مارس ۲۰۲۴ تا ۲۰ مارس ۲۰۲۵ ) به ثبت رسیده است.
مدتهاست که این تعداد اندک نوزاد در ایران متولد نشده است. به گفته بخش جمعیت سازمان ملل متحد، باید به هفتاد سال پیش، یعنی سال ۱۹۵۵ بازگردیم تا سالی را پیدا کنیم که تعداد تولدهای سالانه در ایران کمتر از امروز بوده باشد. سطح کنونی تولد،کمتر از نصف میزان تولد در سال ۱۹۸۵، یعنی چهل سال پیش، است.
نکته قابل توجه دیگر سرعت چشمگیر تغییر جهت روند تولد در ایران به سمت کاهش است. تعداد تولدهای سالانهای که به تازگی گزارش شده، حدود ۱۴ درصد کمتر از برآورد بخش جمعیت سازمان ملل در مجموعه پیشبینیهای جمعیتی جهانی ۲۰۲۴ است. در آن پیشبینیها، ایران تا سال ۲۰۵۰ به زیر یک میلیون تولد در سال نمیرسید.
از آنجا که ثبت تولدها در ایران تقریباً کامل است و از مدتها پیش نیز چنین بوده، احتمال اینکه آمارهای جدید صرفاً ناشی از خطای آماری باشند، اندک است. بنابراین، به نظر میرسد یک رکود شتابانی در حال وقوع است و ایران در واقع تقریباً یک نسل "جلوتر" از پیشبینیها، یا حداقل جلوتر از دیدگاه کارشناسان برجسته جمعیتشناسی، حرکت میکند.
اکنون سطح باروری در ایران چقدر پایین است؟ بسیار پایین—دستکم برای کشوری که خود را یک جمهوری اسلامی مینامد. اما این پارادوکس، بهتنهایی، خبر جدیدی نیست.
کاهشهای نرخ باروری ایران یکی از چشمگیرترین موارد در سراسر دوره پس از جنگ جهانی دوم بوده است—و آن هم بدون اینکه بتوان آن را به نوسازی سریع اقتصادی-اجتماعی، مانند تحولات زاد و ولد در آسیای شرقی، نسبت داد.مدتها پیش از این نقطه عطف تازه در تولدها، کاهش نرخ باروری در ایران از شگفتیهای قابلتوجه بود. برآورد بخش جمعیت سازمان ملل نشان میدهد که نرخ باروری کلی (تعداد تولد بهازای هر زن یا TFR) در ایران در عرض تنها ۲۰ سال بیش از ۷۰ درصد کاهش یافته و از حدود ۶.۶ در سال ۱۹۸۲ به حدود ۱.۸ در سال ۲۰۰۲ رسیده است. این یکی از چشمگیرترین کاهشهای نرخ باروری در سراسر دوره پس از جنگ جهانی دوم بوده است—و آن هم بدون اینکه بتوان آن را به نوسازی سریع اقتصادی-اجتماعی، مانند تحولات زاد و ولد در آسیای شرقی، نسبت داد.
ایران از حدود سال ۱۹۹۹ وارد مرحلهی باروری زیر سطح جایگزینی شد و از آن زمان تاکنون به شدت در همین وضعیت باقی مانده است. با وجود یک "افزایش مقطعی" در نرخ باروری درست پیش از همهگیری کرونا، ایران در طول قرن ۲۱ حتی برای لحظهای به سطح جایگزینی نرسیده است.
بخش جمعیت سازمان ملل در آخرین دور پیشبینیهای خود، نرخ باروری کلی ۱.۶۸ را برای ایران در سالهای ۲۰۲۴-۲۰۲۵ در نظر گرفته بود. این میزان حدود ۲۰ درصد کمتر از سطح لازم برای ثبات بلندمدت جمعیت است.
اما آمار جدید تولد در تهران نشان میدهد که نرخ باروری کنونی ایران بسیار پایینتر از پیش بینی ها است. آمار سالهای ۲۰۲۴-۲۰۲۵ نشان از نرخ باروری نزدیک به ۱.۴۵ دارد که این یعنی باروری در ایران احتمالاً دستکم ۳۰ درصد کمتر از سطح جایگزینی است.
این رقم، یک میانگین ملی است. در بسیاری از نقاط ایران، نرخ باروری حتی پایینتر است. در استان تهران، نرخ باروری در سال منتهی به مارس ۲۰۲۰ reportedly به حدود ۱.۳ تولد به ازای هر زن رسیده بود. با توجه به آمار جدید تولد در تهران، محاسبات اولیه نشان میدهد که نرخ باروری در حال حاضر زیر ۱.۲ است—شاید تا حد ۱.۱۵ نیز کاهش یافته باشد. به عبارت دیگر، نرخ باروری استان تهران میتواند امروز تا ۴۰ یا حتی ۴۵ درصد پایینتر از سطح جایگزینی باشد. نرخ باروری برای شهر تهران احتمالاً حتی کمتر از این نیز هست.
آمار حیرتانگیز جدید تولد در ایران، به طرز عجیبی با الگوهای باروریای که در میان دیگر کشورهای منطقه ظاهر شدهاند، همخوانی دارد. برای نمونه، ترکیه بهتازگی آمار تولد سال ۲۰۲۴ را منتشر کرده و نرخ باروری کلی این کشور حدود ۱.۴۸ برآورد شده است. بنا بر گزارش ها، نرخ باروری برای آنکارا، پایتخت ترکیه، حدود ۱.۱۵ بوده است.
مقایسه آمار ایران با اروپا هم خالی از لطف نیست. با سقوط ایران به سطوح باروری بهشدت پایینتر از سطح جایگزینی، اکنون نرخ باروری در ایران بهطور قابلتوجهی اروپایی به نظر رسیده است و نرخ باروری کلی اتحادیه اروپا با ۲۷ کشور عضو در سال ۲۰۲۳ برابر با ۱.۳۸ بوده است.
نرخ باروری استان تهران در حال حاضر قابل مقایسه با سطوح فوقالعاده پایین در پایتختهایی همچون برلین، بوداپست و وین است. نرخ باروری این شهرها به ترتیب در سال ۲۰۲۳، ۱.۲، ۱.۲ و ۱.۲ بوده است.
الگوهای باروری اروپا بازتابی از ارزشهای سکولار آن هستند: این قاره اساساً به دوره پسامسیحی وارد شده است. آیا در زیر لایههای ساختار دینی ایران نیز جامعهای سکولار پنهان شده است؟
پایان/
نظر شما