به گزارش تحریریه، سیاستگذاری عمومی، جهانی از سیاست‌هایی است که یک حکمرانی را حفظ و تثبیت کند. سیاستگذاری عمومی بیشتر در چارچوب قدرت‌یابی و اقتدار سیاستگذاران یا حکمرانی تعریف و اجرا می‌شود، در چنین شرایطی است که سیاستگذاری خارجی نیز تابعی از سیاست یا وضعیت داخلی هر کشور یا دولت است.  

اگر بخواهیم سیاست را با این عقیده "جرج سورل" آنارشیست که می‌گوید: «سیاست عبارت است از هنر الهام بخشیدن به دیگران با اسطوره‌های عظیم.» تعریف کنیم، سیاستگذاری خارجی همواره سیاست‌های جدید خود را در قالب هنر الهام‌بخشی به دیگران طرح می‌کند. در چنین فرآیندی است که یک اسطوره می‌تواند در قالب یک شخصیت حتی یک آرمان تصویر شود. تصویری از آرمان بزرگ فلسطین، چنبش حماس، شخصیت‌های اسطوره‌ای سیاستگذاری جهانی در سطج سران دولت‌ها یا فرماندهان فرامرزی مانند سردار قاسم سلیمانی و ... که الگوهای چالش بزرگ فلسطین در عصر کنونی هستند.

هر کدام از شخصیت‌های اسطوره‌ای بزرگ که در سیاستگذاری خارجی مورد توجه قرار می‌گیرند، دارای دو چهره هستند که یک چهره آنان بر شخصیت میدانی آنان و چهره دیگر بر نقش دیپلماسی آنان معطوف است. در مناقشه فلسطین و آرمان بزرگ آزادی فلسطین، سردار سلیمانی دارای دو چهره موازی و همسو در تحقق آرمان فلسطین بودند و همچنان به عنوان یک اسطوره بزرگ در این مورد مطرح هستند.

اما در همین چالش فلسطین با صدها و هزاران تصویر و تصور دروغین از اسطوره‌های ذهنی مواجه هستیم که همگی دروغین بوده و نه‌تنها الگو یا سرمشق بزرگ نیستند، بلکه نیرنگ‌سازانی هستند که می‌خواهند با سوءاستفاده از آرمان فلسطین، ضمن تصویرسازی خود به عنوان یک اسطوره یا الگوی بزرگ، به کسب قدرت یا حفظ و افزایش قدرت خو در نظام داخلی کشور خویش یا در صحنه جهانی اقدام کنند.

یکی از برجسته‌ترین اسطوره‌های دروغین دو دهه اخیر مسئله فلسطین را می‌توان جناب آقای رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور کنونی ترکیه دانست که سیاستگذاری خارجی ایشان به بهره‌برداری از مسئله فلسطین و الگوسازی دروغین از نقش وی در این مسئله معطوف بوده است.

سیاستگذاری خارجی دولت اردوغان با رویکرد اسطوره‌سازی دروغین از ایشان در مسئله فلسطین را در چند محور زیر مورد کنکاش قرار می‌دهیم:

یکم - اسطوره دروغین و میزبانی از رئیس جمهور اسرائیل: رجب طیب اردوغان به عنوان یکی از قدرتمندترین رهبران دولت‌های اسلامی دو دهه اخیر همواره از مسئله فلسطین برای کسب و افزایش پرستیژ بین‌المللی خود بهره برده است. آرمان آزادی فلسطین یکی از ارکان سیاستگذاری خارجی دولت ترکیه بوده که البته تنها هدف آن اسطوره‌سازی و الگوسازی از رهبر این کشور یعنی رجب طیب اردوغان بوده است.

اردوغان در میانه جنگ ۱۲ روزه ۲۰۲۱ دولت فلسطینی غزه با اسرائیل سعی در کسب منافع بیشتر از مسیر اسطوره‌سازی خود داشت. ایشان در یک سخنرانی در جمع اعضای حزب حاکم عدالت و توسعه می‌گویند: «نتانیاهو هیچ وقت دوست ما نبوده و نخواهد بود. به مبارزه با نتانیاهو ادامه خواهیم داد. من فقط با شیمون پرز، رئیس پیشین اسرائیل در اجلاس داووس دیدار کردم.»

اردوغان در مورد بنیامین نتانیاهو و شیمون پرز دروغ گفته زیرا وی بارها خواستار برقراری روابط نزدیک با دولت نتانیاهو شده و البته با موضع سخت دولت اسرائیل مواجه شده است. از سوی دیگر گویا اردوغان فراموش کرده است که قبل از آن‌که در اجلاس داووس ۲۰۰۹ در یک برنامه نمایشی به نزاع لفظی و تنها لفظی (زیرا بهترین روابط اقتصادی و ... را با دولت اسرائیل داشتند) با شیمون پرز بپردازند، در سال ۲۰۰۷ میزبان شیمون پرز رئیس جمهور اسرائیل در مجلس ترکیه بود!

اردوغان در ۲۰۰۷ در حالی که نخست وزیر ترکیه بود در مجلس ملی ترکیه میزبان شیمون پرز و سخنرانی پرز در مجلس ترکیه را شاهد بود که طی چند دهه قبل از آن چنین رویدادی یعنی سخنرانی یک مقام بلندپایه اسرائیلی در مجلس ترکیه و بلکه هیچ مجلس کشورهای اسلامی سابقه نداشته است.۳

دولت ترکیه به نخست‌وزیری رجب طیب اردوغان در ۲۰۰۷ میزبان شیمون پرز بود و توافق‌های اقتصادی با یکدیگر امضا کردند که بیشتر بر سیاست کسب پرستیژ دولت ترکیه در سیاست جهانی و منطقه‌ای استوار بود. اردوغان که اکنون سعی در اسطوره‌سازی از خود در اذهان عمومی دارد، تنها رهبر دولت‌های اسلامی است که حاضر به پذیرش سخنرانی یک مقام ارشد اسرائیلی در مجلس خود شده است.

دوم - فلسطین دستاویز انحراف افکار عمومی ترکیه: یکی از مؤلفه‌های اصلی سیاستگذاران جهان اسلام در استفاده از آرمان آزادی فلسطین در سیاست خارجی خود را می‌توان تغییر افکار عمومی شهروندان خود نسبت به مسایل داخلی دانست. در چنین وضعیتی است که رهبران و سیاستگذاران ارشد دولت‌های اسلامی برای انحراف افکار عمومی از مسایل یا بحران‌های بزرگ داخلی و خارجی تهدید کننده قدرت‌شان، به مسئله فلسطین متوسل شده و حداکثر سوءاستفاده از بحران فلسطین را دارند اما هرگز قادر نبوده یا نیت و  اراده‌ای برای ارسال حتی یک فشنگ به نوار غزه ندارند!

ترکیه طی ماه‌های اخیر به شدت درگیر مسایل و بحران‌های اقتصادی مانند: کاهش شدید ارزش لیر در مقابل ارزهای خارجی، افزایش نرخ بیکاری، تنش‌های خارجی با اتحادیه اروپا، آمریکا به‌خصوص به رسمیت شناختن نسل‌کشی ارامنه توسط دولت عثمانی در ۱۹۱۵ و ... بوده است. در این شرایط است که بنیان‌های اقتدار داخلی و خارجی دولت اردوغان به لرزه افتاده، دروازه‌های زوال و فروپاشی بر ایشان گشوده شده است.

وضعیت داخلی ترکیه به گونه‌ای است که افکار عمومی شهروندان این کشور به شدت علیه دولت اردوغان هستند. فضای اختناق و استبدادی دولت اردوغان با بهانه‌هایی مانند مبارزه با کودتاچیان ۲۰۱۶ و سازمان فتح‌الله گولن، مبارزه با پ‌ک‌ک و سایر گروه‌های کرد در شمال عراق و سوریه ازجمله تاکتیک‌های اردوغان برای انحراف افکار عمومی ترکیه از مسئله مهم فساد اقتصادی، سیاسی، استبداد و دیکتاتوری اردوغان و حزب عدالت و توسعه در ترکیه است که بخشی از آن در افشاگری‌های " سادات پکر " (Sedat Peker) یکی از سران مافیای ترکیه علیه اردوغان و بسیاری سران دولت و حزبش قابل مشاهده است.  

سادات پکر به عنوان یک اوباشگر بزرگ و رئیس یک سازمان مافیایی در افشاگری خود به روندی از ترورهای سیاسی در این کشور اشاره داشته و بسیاری از نزدیکان سیاسی اردوغان ازجمله سلیمان سویلو، وزیر کشور قدرتمند کنونی ترکیه را به دریافت رشوه، اقدامات مافیایی و جنایتکارانه حتی علیه برات آلبایراک داماد اردوغان متهم کرده است.

در چنین شرایطی که دولت ترکیه و حزب عدالت و توسعه این کشور و شخص رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در مظان اتهام‌های بزرگ داخلی قرار داشته و صحنه سیاسی و اجتماعی این کشور به شدت آشفته و آشوبناک علیه اردوغان است، بهترین سیاست را می‌توان همین برجسته‌سازی مسئله فلسطین و دشمن‌نمایی دروغین از بنیامین نتانیاهو توسط اردوغان دانست تا افکار عمومی ترکیه به مسایل خارجی به‌خصوص فلسطین منحرف شود.

سوم - التماس برای برقراری روابط و دوستی با اسرائیل یا دشمنی دروغین با نتانباهو: یکی دیگر از جلوه‌های سیاستگذاری خارجی دولت ترکیه و اسطوره‌سازی دروغبن از رجب طیب اردوغان در مسئله فلسطین را می‌توان در درخواست‌ها و تلاش‌های دولت کنونی ترکیه در اواخر سال میلادی ۲۰۲۰ مشاهده کرد که اردوغان به صراحت خواهان روابط بهتر با اسرائیل و دولت نتانیاهو بودند.

در ماه‌های پایانی ۲۰۲۰ بود که رجب طیب اردوغان درخواست عادی‌سازی و روابط بهتر با دولت نتانیاهو را پس از نماز جمعه استانبول مطرح کرد و البته مشاور ارشد او نیز اعلام کرد که ترکیه منتظر چراغ سبز دولت نتانیاهو برای برقراری روابط و اعزام سفیر است و به صراحت می‌گوید که: «اگر اسرائیل به اندازه یک قدم پا پیش بگذارد، ترکیه شاید بتواند دو قدم جلوتر برود.»

آرزوی دولت اردوغان برای برقرار روابط بهتر میان ترکیه و اسرائیل چنان شدت یافته بود که تنها منتظر یک چراغ سبز دولت نتانیاهو بودند تا با یک قدم اسرائیل، دولت اردوغان دو قدم به سوی بهبود روابط با اسرائیل و تبادل سفیر بردارند. در واقع دولت اردوغان برای بهبود روابط با دولت نتانیاهو به التماس افتاده بود.

بسیاری از حاکمان یا سیاستگذاران ارشد در طول تاریخ سعی در نمایش یک چهره اسطوره‌ای از خویش داشته‌اند تا از این مسیر خود را به عنوان یک الگوی الهام‌بخش برای سایرین معرفی کنند. در این فرآیند است که برخی مسایل یا چالش‌های مهم منطقه‌ای یا جهانی به دستاویز این سیاستگذاران زیرک تبدیل شده و میدانی برای قدرت‌نمایی آنان می‌شود. مسئله فلسطین و آرمان آزادی قدس ازجمله این چالش‌های مهم جهانی است که همواره مورد بهره‌برداری برخی سران و سیاستگذاران ارشد جهان اسلام قرار گرفته است.

در حالی که همه پیش‌بینی‌ها بر پایان دولت نتانیاهو و قدرت گرفتن دولتی جدید در اسرائیل دلالت داشتند، سخنان رجب طیب اردوغان که گفته‌ است "نتانیاهو هیچ وقت دوست ما نبوده و نخواهد بود. به مبارزه با نتانیاهو ادامه خواهیم داد" را می‌توان یک تاکتیک دانست که علاوه بر کسب پرستیز در افکار عمومی جهان اسلام با سوءاستفاده از آرمان فلسطین، پیامی به دولت جدید اسرائیل نیز محسوب می‌شود که اردوغان دشمن نتانیاهو بوده و می‌تواند دوست خوب دولت جدید اسرائیل باشد.

با توجه به اینکه سیاستگذاری عمومی مبتنی بر نوعی آینده‌نگری و تحولات در آینده است، به صراحت می‌توان گفت که نیت و هدف اصلی اردوغان از مواضع تند علیه نتانیاهو طی یک ماه اخیر برای اسطوره‌سازی از اردوغان و سپس زمینه‌سازی برای بهبود روابط ترکیه و اسرائیل در دولت جدید اسرائیل بوده است. 

منبع: دیپلماسی ایرانی

پایان/