به گزارش تحریریه، از زمان امضای توافق‌نامه صادرات گاز میان مصر و اسرائیل در سال ۲۰۱۹، نگرانی‌ها درباره استفاده سیاسی اسرائیل از این رابطه افزایش‌ یافت و اکنون به واقعیت پیوسته است. در تابستان امسال، میزان صادرات روزانه گاز اسرائیل به مصر از ۲۸.۳ میلیون متر مکعب به حدود ۲۴ میلیون متر مکعب و در برخی مواقع به کمتر از ۱۴.۱ میلیون متر مکعب کاهش‌یافته است؛ درحالی‌که نیاز مصر به گاز در این فصل افزایش‌ می‌یابد. اسرائیل کاهش صادرات را به افزایش مصرف داخلی و تعمیرات خطوط و میادین مرتبط می‌داند، اما این اقدام در چارچوب فشارهای سیاسی و ژئوپلیتیکی گسترده‌تری صورت می‌پذیرد.

مصر تحت‌فشار برای پذیرش طرح‌های کوچ اجباری ساکنان غزه قرار دارد و اسرائیل از وابستگی مصر به گاز برای تولید برق و حمایت از صنایع داخلی استفاده می‌کند تا خواسته‌های خود را تحمیل کرده یا قدرت مانور مصر را کاهش دهد. اولین بار نیست که این کاهش صادرات رخ می‌دهد؛ پس از عملیات «طوفان الاقصی»، واردات گاز مصر از اسرائیل از حدود ۲۲.۶ میلیون متر مکعب در روز به ۱۸.۴ میلیون متر مکعب کاهش یافت. این تصمیم بر اساس دستور وزارت انرژی اسرائیل برای توقف تولید در میدان گازی «تمار» و طبق توصیه‌های امنیتی وزارت دفاع دولت اسرائیل اتخاذ شد.

روند کاهش تولید گاز در مصر، برخلاف وعده تبدیل این کشور به مرکز منطقه‌ای انرژی بر پایه میدان گازی «ظهر»، ادامه دارد. از اواخر سال ۲۰۱۸ تاکنون، تولید گاز این کشور کاهش‌ و تقاضای آن افزایش یافته است. شکاف میان تولید و مصرف به حدود ۵۶.۶ میلیون متر مکعب در روز رسیده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۵ به ۱۱۳.۲ میلیون متر مکعب در روز برسد. مصر از صادر کننده به وارد کننده گاز تبدیل‌شده و ناچار به خرید گاز با قیمت بالا و وابستگی به اسرائیل شده است. همچنین، کاهش درآمد کانال سوئز به دلیل حملات حوثی‌ها، شرایط اقتصادی و سیاسی مصر را وخیم‌تر کرده است.

واکنش مصر

مصر برای کاهش وابستگی به گاز اسرائیل و مقابله با فشارهای ژئوپلیتیکی، اقداماتی گسترده انجام داده است. ابتدا قراردادی برای خرید ۶۰ محموله گاز طبیعی مایع تا سپتامبر ۲۰۲۵ به ارزش ۲.۵ میلیارد دلار منعقد کرد و با استفاده از سازوکار مالی اضطراری، بخشی از مبلغ را پیش‌پرداخت و مابقی را به تعویق انداخت تا تأمین برق و جلوگیری از بحران‌های اقتصادی تضمین شود. مصر همچنین زیرساخت‌های واردات گاز را با اجاره کشتی‌های جدید توسعه داده و برنامه دارد ظرفیت تبدیل LNG به گاز را تا سال ۲۰۲۶ به حدود ۸۵ میلیون متر مکعب در روز افزایش دهد.

طرح ساخت ایستگاه تبدیل LNG به گاز جدید در مجتمع ادکو نیز در حال بررسی است تا تنوع مسیرهای واردات افزایش یابد. در سطح راهبردی، مصر در حال مذاکره برای قراردادهای بلندمدت با شرکت‌های بزرگی مانند «آرامکو» عربستان، «ترافیگورا» سوئیس و «سوناطراک» الجزایر است تا از نوسانات لحظه‌ای بازار دور بماند و منابع پایدار و مصون از فشارهای سیاسی تأمین کند.

هم‌زمان، مصر شرکت‌های خارجی فعال مانند «شورون» آمریکا، «انی» ایتالیا و «قطر انرژی» را به افزایش اکتشاف و تولید داخلی، به‌ویژه در دریای مدیترانه و دلتای نیل تشویق کرده است. سفر وزیر نفت مصر به قطر در مه ۲۰۲۵ نیز در بحبوحه احتمال توقف صادرات گاز اسرائیل انجام شد که شامل مذاکرات برای قراردادهای بلندمدت و افزایش سرمایه‌گذاری قطر در پروژه‌های انرژی مصر بود و اقدامی کلیدی برای عبور از بحران انرژی و کاهش فشارهای سیاسی به شمار می‌رود.

از زمان توافق گازی سال ۲۰۱۹، روابط میان مصر و اسرائیل تنها به تجارت گاز محدود نشده است، بلکه اسرائیل ورود عمیقی در معادله امنیت انرژی مصر داشته است. این نقش بخشی از یک راهبرد هدفمند است که می‌کوشد مصر و اردن را به «کشورهای گذرگاه» تبدیل کند که به گاز اسرائیل وابسته‌اند؛ به‌گونه‌ای که هر تهدیدی علیه زیرساخت‌های انرژی اسرائیل، به‌طور مستقیم امنیت انرژی این کشورها را نیز به مخاطره می‌اندازد.

چرخش راهبردی یا مانور تاکتیکی؟

برخی تحلیل‌ها اقدامات مصر را بیداری دیرهنگام اما ضروری می‌دانند که نشان‌دهنده آگاهی نسبت به خطر وابستگی به یک منبع انرژی است. نگرانی این است که با کاهش تنش‌های سیاسی، مصر به سیاست‌های کوتاه‌مدت بازگردد. برای پایداری این تحرکات، مصر باید تنوع‌بخشی واقعی به منابع انرژی را با قراردادهای بلندمدت با تولیدکنندگان مختلف دنبال کند تا وابستگی به منابع ناپایدار کاهش یابد.

منبع: اندیشکده تهران

پایان/