تحولات اخیر در روابط اوکراین و روسیه را باید در چارچوب گسترش تاریخی ناتو به شرق و سیاست‌های تحریک‌آمیز غرب تحلیل کرد. از سال ۱۹۹۱ به بعد، ناتو به‌صورت سیستماتیک مرزهای خود را به سمت شرق گسترش داده و این اقدام همواره با واکنش تند روسیه همراه بوده است. الحاق کشورهای اروپای شرقی به ناتو پس از فروپاشی شوروی، به‌ویژه عضویت کشورهای بالتیک در سال ۲۰۰۴، اولین جرقه‌های تنش را ایجاد کرد. اما اوج این تنش‌ها زمانی آشکار شد که ناتو به‌صورت علنی از عضویت اوکراین حمایت کرد.

بررسی رفتار ناتو و اتحادیه اروپا در قبال اوکراین نشان می‌دهد که این نهادها به‌صورت سیستماتیک در حال تحریک کی‌یف برای تقابل با مسکو هستند. علیرغم مخالفت صریح روسیه که عضویت اوکراین در ناتو را خط قرمز امنیتی خود می‌داند، ناتو همچنان به حمایت بی‌قیدوشرط از این عضویت ادامه می‌دهد. این در حالی است که حتی در داخل ناتو نیز کشورهایی مانند آلمان و فرانسه با این عضویت مخالف هستند. کشورهای ناتو به‌ویژه آمریکا به‌صورت مداوم در حال ارسال تسلیحات پیشرفته به اوکراین هستند. اخیراً طرح جدیدی برای تأمین تسلیحات تهاجمی از جمله موشک‌های دوربرد به اوکراین اعلام شده است.

تحولات اخیر دیپلماتیک به وضوح نشان‌دهنده تلاش غرب برای تشدید تنش‌ها است. سفرهای دیپلماتیک متعدد از جمله سفر فرستاده ویژه آمریکا به کی‌یف و دیدار دبیرکل ناتو با مقامات آمریکایی که منجر به توافق برای ارسال سلاح‌های بیشتر به اوکراین شد، همگی حاکی از عزم غرب برای ادامه دادن این تنش‌هاست. اعطای مهلت ۵۰ روزه به روسیه نیز نشان‌دهنده تشدید فشارهای غرب و آمریکا بر مسکو است.

در تحلیل استراتژیک این بحران، به وضوح می‌توان اهداف پنهان ناتو را مشاهده کرد. استراتژی اصلی ایجاد یک جنگ نیابتی در اوکراین برای تضعیف نظامی و اقتصادی روسیه است. کاهش ذخایر تسلیحاتی اروپا به دلیل کمک به اوکراین نشان‌دهنده تعهد بلندمدت غرب به این استراتژی است.

از سوی دیگر، ناتو که پس از جنگ سرد با بحران مشروعیت مواجه بود، با ایجاد یک دشمن جدید به نام روسیه در پی توجیه وجودی خود است. همچنین نباید منافع اقتصادی غرب و آمریکا در کنترل منابع معدنی ارزشمند و زمین‌های کشاورزی حاصلخیز اوکراین را نادیده گرفت.

پیامدهای این تنش‌ها برای منطقه و جهان بسیار جدی است. به نظر می‌رسد غرب قصد دارد جنگ در اوکراین را به درازا بکشاند تا بیشترین آسیب را به روسیه وارد کند. برخی کارشناسان هشدار می‌دهند که ممکن است این درگیری به دیگر کشورهای منطقه نیز گسترش یابد. از سوی دیگر، کمک‌های نظامی گسترده به اوکراین باعث تخلیه ذخایر تسلیحاتی اروپا شده و برخی کشورها را با بحران مالی مواجه کرده است.

در نهایت باید گفت تنش‌های اخیر در اروپا ریشه در سیاست‌های توسعه‌طلبانه ناتو دارد. به جای تشدید تنش‌ها، جامعه بین‌الملل باید به دنبال راه‌حل‌های دیپلماتیک باشد. تجربه نشان داده که گسترش ناتو به شرق تنها به ایجاد ناامنی و بی‌ثباتی منجر شده است.

زمان آن رسیده که غرب به جای تحریک اوکراین برای تقابل با روسیه، به دنبال ایجاد توازن و ثبات در منطقه باشد. ادامه این روند نه تنها به نفع هیچ یک از طرفین نیست، بلکه امنیت کل منطقه اروپا را به مخاطره می‌اندازد.

پایان/