به گزارش تحریریه، زمانی که هند در سال ۲۰۱۷ به عضویت سازمان_همکاری_شانگهای درآمد، بسیاری از مفسران امر این اقدام را به‌عنوان یک حرکت جسورانه در ژئوپلیتیک اوراسیا قلمداد کردند. علی‌رغم امیدواری های ایجاد شده، دیری نپاید که بر همگان روشن شد دهلی‌نو بیش از آنکه بخواهد وزن سیاسی و اقتصادی سازمان را افزایش دهد، همواره به‌عنوان یک مهمان بی‌میل عمل کرده است.

توضیح اینکه ورود هند به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای حاضر در جنوب_آسیا هم به دلیل تمایل فدراسیون_روسیه برای ایجاد تعادل در برابر نفوذ چین و هم به دلیل قصد خود هند برای گسترش نفوذ ژئوپلیتیکی در آسیای_مرکزی بود. با این حال، مشارکت هند همواره با تناقضاتی همراه بوده است: از یک سو، این کشور به دنبال تقویت روابط خود با کشورهای حاضر در منطقه آسیای مرکزی و فدراسیون روسیه از طریق سازمان همکاری شانگهای است؛ از سوی دیگر، اختلافات مرزی دهلی‌نو با چین، مخالفت با ابتکار_پهنه_و_راه (BRI) و درگیری طولانی مدت با پاکستان به موانعی برای هماهنگی داخلی در سازمان همکاری شانگهای تبدیل شده است.

واقعیت غیر قابل انکاری که وجود دارد آن است که هند بنا به جهت‌گیری که برای خود تعریف کرده است به سازمان همکاری شانگهای و سازوکار بریکس بیشتر به‌عنوان ابزارهایی برای مقابله و مهار نفوذ چین نگاه می‌کند تا به‌عنوان بستری برای تعمیق سطح همکاری با کشورهای عضو. همین موضوع به نوبه خود موجب شده تا با توجه به آنکه تصمیم‌گیری در سازمان بر اساس اجماع میان اعضا است، از این رو، به لحاظ سیاسی، اقتصادی و امنیتی سازمان همکاری شانگهای با چالش‌های عدیده ای به شرح زیر روبرو شود:

حوزه اقتصاد

دهلی‌نو معتقد است که ابتکار پهنه و راه به یک کالای عمومی برای کشورهای در حال توسعه اوراسیا، از جمله اعضای سازمان همکاری شانگهای، تبدیل شده است. از این رو، پس از پیوستن به سازمان، مقامات هندی با هرگونه سند همکاری سازمان همکاری شانگهای که به طرح مذکور، ایده «جامعه با آینده مشترک برای بشریت» و سایر مفاهیم همکاری که مورد حمایت چین است اشاره کند، مخالفت کرده و در نقطه مقابل سایر اعضا را به حمایت از دستور کار اتصال و همکاری تجاری مورد نظر خود سوق داده است.

حوزه سیاسی

به لحاظ سیاسی، هند سازمان همکاری شانگهای را به صحنه‌ای برای ارضای احساسات ملی‌گرایانه خود تبدیل کرده است. به‌ویژه پس از درگیری «دره گالوان» در سال ۲۰۲۰، هند برنامه‌های چینی را ممنوع و سرمایه‌گذاری چین را تا حدود زیادی محدود کرد و متعاقباً سیاست‌هایی که در چارچوب سازمان همکاری شانگهای گسترش یافته بود را متوقف کرد. این خصومت در اجلاس ۲۰۲۴ سازمان همکاری شانگهای به اوج خود رسید؛ جایی که هند تنها عضوی بود که از تأیید ابتکار پهنه و راه در بیانیه مشترک خودداری کرد.

حوزه امنیتی

در مسائل امنیتی، هند تا حدود زیادی به اتحادهای غربی متکی است؛ تا جایی که به‌طور فعال در راهبرد هند و اقیانوسیه به رهبری ایالات_متحده و گفت‌وگوی امنیتی چهارجانبه (Quad) با حضور ایالات متحده، ژاپن و استرالیا حضور دارد. مضاف بر این، دهلی‌نو همکاری نظامی و توافق‌نامه‌های دفاعی پیشرفته با ایالات متحده را تقویت کرده است. در عین حال، هند در همکاری نظامی سازمان همکاری شانگهای نه‌تنها منفعل بوده، بلکه با طرح عنوان استقلال_راهبردی مانع از دستور کارهای چین و فدراسیون روسیه شده و از شرکت در رزمایش‌های مشترک ضد تروریسم به میزبانی پاکستان در سال ۲۰۲۱ خودداری کرده و در نتیجه یکپارچگی تلاش‌های ضد تروریسم سازمان را تا حدود زیادی تضعیف کرده است.

با عنایت به مطالب فوق الذکر می‌توان گفت که سازمان همکاری شانگهای با خطر فروپاشی چارچوب همکاری امنیتی خود روبرو شده است. متأثر از شرایط پدیدار شده، دستور کار مبارزه با تروریسم که در اساسنامه سازمان در قالب انجام تلاش‌های مشترک برای مبارزه با «سه نیرو» تروریسم، افراط‌گرایی و جدایی‌طلبی مورد اشاره قرار گرفته تا حدود زیادی به عقب رانده شده است. مضاف بر این، اعتماد نظامی میان برخی از کشورهای عضو تا حدود زیادی کاهش یافته است؛ به نحوی که هند، پاکستان را به حمایت از شبه‌نظامیان کشمیری متهم می‌کند؛ پاکستان نیز به نوبه خود، هند را به حمایت از گروه‌های تروریستی جدایی‌طلب بلوچ و طالبان پاکستان متهم می‌کند.

علاوه بر این، روند ادغام اقتصادی در سازمان نیز تا حدود زیادی با مشکل مواجه شده است. شاهد مثال انگاره مورد اشاره نیز آن است که پس از درگیری میان هند و پاکستان، طرفین متقابلاً حریم هوایی و مسیرهای زمینی خود را به روی یکدیگر بستند و کریدورهای تجاری و اقتصادی بین هند، پاکستان، افغانستان و حتی کشورهای آسیای میانه را مختل کردند ـ این کریدورها ستون‌های دستور کار اقتصادی سازمان همکاری شانگهای هستند ـ

منبع: کانال چین و ماچین

پایان/