به گزارش تحریریه، «سامی العریان» فعال سیاسی فلسطینی تبار و استاد سابق دانشگاه فلوریدا در گزارشی تحلیلی در شبکه خبری «الجزیره» قطر با عنوان «طرح ترامپ و نتانیاهو در سوریه برای کنترل قلب جهان» نوشت، از زمان آغاز ناآرامی های سوریه در سال ۲۰۱۱ میلادی، آمریکا و رژیم صهیونیستی اهداف در هم تنینده و مختلفی داشتند. آنها تضعیف سوریه به عنوان یک کشور یکپارچه و دارای حاکمیت را دنبال کردند. هدف آنها این بود که مانع از این شوند سوریه به یک کنشگر فعال منطقه ای و جهانی تبدیل شود تا نتواند آمریکا و رژیم صهیونیستی را در منطقه خاورمیانه به چالش بکشد.

به نوشته سامی العریان، آمریکا اولویت را به ژئوپلیتیک و حمایت از منافع خود در زمینه انرژی و امنیت داد. رژیم صهیونیستی هم برای تجزیه سوریه به رژیم های مذهبی و طایفه ای تلاش کرد. این راهبرد رژیم صهیونیستی است که تجزیه جهان عرب و تقویت هژمونی منطقه ای خود را دنبال کند.

راهبرد رژیم صهیونیستی برای تجزیه

رویکرد رژیم صهیونیستی درباره سوریه و کشورهای عربی موضوع جدیدی نیست. این رژیم از زمان تاسیس خود برای تجزیه کشورهای منطقه تلاش می کند. به طوری که بسیاری از اسناد راهبردی که از دهه ۵۰ قرن گذشته تا کنون از سوی وزارت امور خارجه این رژیم و موساد منتشر شده خواستار برپایی کشور کُردی به عنوان مانعی در برای جریان های ملی عربی شده اند. این موضوع در ادامه در طرح مشهور «ینون» در سال ۱۹۸۲ از سوی «اویدید ینون» مسوول سابق وزارت امور خارجه رژیم صهیونیستی مطرح شد. در این طرح خواسته شده است سوریه به اقلیت های دینی و مذهبی تجزیه شود.

طبق این طرح، امنیت رژیم اسرائیل و هژمونی آن بر تجزیه کشورهای عربی به رژیم های مذهبی و طایفه ای کوچک مانند دروزی ها، علوی ها، کردها، مارونی ها و قبطی ها و ... استوار است. در کل هدف آن است که کشورهای عربی به کشورهای ضعیف و تکه تکه ای تجزیه شوند تا دیگر امنیت رژیم صهیونیستی تهدید نشود. حتی احتمال دارد این کشورهای ضیعف در آینده به همپیمان رژیم تبدیل و در برابر این رژیم تسلیم شوند.

تجزیه سوریه

در این راهبرد سوریه به چهار منطقه نفوذ اصلی تجزیه می شود. نخستین منطقه حکومتی دروزی است که در استان السویداء در جنوب سوریه مستقر خواهد بود. رژیم صهیونیستی امیدوار است که رژیم دروزی همپیمان خود را تشکیل دهد.

دومین مورد برپایی کشوری علوی در ساحل سوریه و تحت حمایت روسیه است که در شهرهای لاذقیه و طرطوس برقرار خواهد شد.

سومین مرحله برقراری کشور کردی در شمال شرقی سوریه با حمایت آمریکا است که نیروهای سوریه دموکرات به رهبری حزب اتحاد دموکرات رهبری آن را بر عهده خواهند گرفت.

چهارمین گام این طرح برپایی کمربندی سنی – عربی زیر نفوذ ترکیه است که دامنه آن شمال، شمال غرب و مرکز سوریه خواهد بود. این طرح تجزیه به طور مستقیم در راستای اهداف رژیم صهیونیستی است زیرا سوریه ضعیف و تجزیه خواهد شد و دیگر نمی تواند به عنوان یک کنشگر منطقه ای به حمایت از مقاومت فلسطین بپردازد و با طرح های توسعه طلبانه رژیم صهیونیستی مخالفت کند.

ویران سازی توانایی های نظامی و راهبردی سوریه

به نوشته سامی العریان، از سال ۲۰۱۳ میلادی رژیم صهیونیستی صدها بار به بهانه حمله به پایگاه‌های ایران و حزب‌الله، اهدافی را در سوریه بمباران کرده است. این رژیم پس از اکتبر سال ۲۰۲۳ میلادی چندین تن از فرماندهان ایران و حزب‌الله را در سوریه ترور کرده است. این حمله‌ها به ویران‌سازی هدفمند پدافند هوایی سوریه، انبارهای سلاح، پایگاه‌های نظامی و مراکز پژوهشی سوریه منجر شده است. جلوگیری از قدرت‌یابی نظامی سوریه و بازیابی قدرت بازدارندگی یکی از اهداف آشکار رژیم اسرائیل بوده است.

از زمان تغییر نظام «بشار اسد» در دسامبر سال ۲۰۲۴، حمله‌های رژیم اسرائیل به سوریه افزایش یافته و این رژیم افزون بر جولان، بیش از ۴۰۰ کیلومتر مربع از سرزمین‌های سوریه را به زیر کنترل خود درآورده و حمله به مراکز نظامی و زیرساخت‌های حیاتی این کشور افزایش یافته است.

هدف از این حمله تنها هدف قرار دادن قدرت بازدارندگی ایران و کنشگران فعال منطقه‌ای نیست، بلکه هدف آن است که سوریه دیگر نتواند به‌عنوان یک کشور یکپارچه و بخشی از محور مقاومت به کار خود ادامه دهد.

ترسیم دوباره نقشه منطقه پس از حوادث هفتم اکتبر

پس از حمله هفتم اکتبر به رژیم صهیونیستی و عکس‌العمل وحشیانه این رژیم و کشتار دسته‌جمعی مردم باریکه غزه، رویکرد بازدارندگی این رژیم به‌شدت آسیب دیده است. رژیم صهیونیستی پس از آن، حمله‌های خود را به محور مقاومت افزایش داده و جریان‌های حماس، جهاد اسلامی، حزب‌الله و مقاومت عراق، یمن، سوریه و ایران را هدف قرار داده است. رهبران این رژیم به‌طور آشکار اعلام کرده‌اند که حمله به جریان‌های مقاومت فرصتی تاریخی برای تنظیم دوباره منطقه، از بین بردن تهدیدها، بازیابی قدرت بازدارندگی، تغییر قواعد درگیری و تحقق عمق راهبردی است.

در این راستا، رژیم صهیونیستی بر شدت حمله‌های خود به سوریه، به‌ویژه در دمشق، حمص، السویداء افزوده است تا مانع از این شود که سوریه به پایگاه مقاومت یا هم‌پیمان آن تبدیل شود. همچنین این رژیم از آشوب‌های منطقه برای تقویت طرح تجزیه مورد نظر خود کمک گرفته است. این رژیم برای بر هم زدن بیشتر ثبات سوریه و منطقه از سیاست گرسنه نگه داشتن و کشتار دسته‌جمعی استفاده کرده است تا بتواند مردم باریکه غزه را مجبور به مهاجرت کند. همچنین این رژیم سیاست بمباران و ترور مداوم فرماندهان و رهبران حزب‌الله و مقاومت را در دستور کار قرار داده است.

آمریکا و ادامه راهبردی آشوب های تحت کنترل

راهبرد آمریکا در سوریه با راهبرد کلان آن پس از جنگ سرد همسو است. این کشور تلاش می‌کند مانع پیدایش قدرت منطقه‌ای و جهانی شود که بتواند هژمونی آمریکا را به چالش کشد. طی دوران جنگ سرد، واشنگتن به سوریه، به‌ویژه در دوره «حافظ اسد»، به‌عنوان یک کشور وابسته به اتحاد جماهیر شوروی و پشتیبان جریان‌های ملی عربی، مقاومت فلسطین و ائتلاف‌های ضد نفوذ آمریکایی نگاه می‌کرد.

پس از حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ میلادی، آمریکا تلاش کرد سوریه را منزوی سازد تا نتواند خلأ پس از سرنگونی «صدام حسین» را پر کند. پس از آغاز ناآرامی‌های سوریه در سال ۲۰۱۱ میلادی، آمریکا سیاست «دخالت گزینشی» را در پیش گرفت. به‌طوری‌که آمریکا از نیروهای کرد در شمال شرق سوریه به بهانه مبارزه با گروه‌های تندرو و کاهش دامنه نفوذ ایران حمایت می‌کرد. همچنین آمریکا به رژیم صهیونیستی اجازه می‌داد که همواره حملاتی را علیه توان نظامی سوریه و ایران انجام دهد.

با وجود اینکه به نظر می‌رسد آمریکا از طرح تجزیه سوریه حمایت می‌کند، اما هدف آن ضرورتاً تجزیه بر اساس طایفه‌ای و مذهبی طبق فرمول اسرائیلی نیست. بلکه هدف آمریکا ادامه حضور بلندمدت در سوریه و جلوگیری از حضور روسیه و ایران در پیرامون دریای مدیترانه است. ضمانت ادامه هر دولتی در آینده سوریه هم در گرو آن است که در راستای تأمین منافع آمریکا عمل کند.

تنش های السویداء و بلندپروازی رژیم صهیونیستی در مناطق دروزی نشین

تنش‌های خطرناک اخیر در السویداء که بیشتر ساکنان آن را دروزی‌ها تشکیل می‌دهند، شکاف‌ها و خلأهای موجود در داخل سوریه را آشکار کرد. اوضاع شکننده این شهر و درگیری‌های داخلی، تلاش رژیم اسرائیل برای ایجاد رژیم هم‌پیمان خود در مرزهای شمالی را افزایش داد. بسیاری از گزارش‌ها نشان می‌دهد گروه‌های دروزی هوادار رژیم اسرائیل به ناآرامی‌هایی در السویداء دامن زدند. آن‌ها از مشکلات اقتصادی و اجتماعی موجود سوءاستفاده کردند. آمریکا با وجود اینکه خواستار برقراری آرامش و احترام به وحدت سرزمینی سوریه شد، اما بازهم این کشور دخالت‌های آشکار رژیم صهیونیستی در این منطقه را محکوم نکرد.

اهداف رژیم صهیونیستی در السویداء در چارچوب طرح «ینون» قرار می‌گیرد که ائتلاف‌سازی مذهبی و قومیتی با دروزی‌ها که برپایی دولت خودگردان زیر حمایت رژیم صهیونیستی را ترجیح می‌دهند، نشان داد. با این وجود، جامعه دروزی‌ها در این زمینه اختلاف‌نظرهایی دارند. بسیاری از آن‌ها مخالف دخالت‌های خارجی هستند و هواداری خود از دولت سوریه را اعلام کردند.

اختلاف آمریکا و رژیم اسرائیل درباره مساله دروزی ها

در حالی‌که رژیم صهیونیستی برای برپایی رژیم دروزی در جنوب سوریه تلاش می‌کند، آمریکا در این زمینه محتاطانه عمل می‌کند. آمریکا می‌داند حمایت آشکار از چنین طرحی خطرناک است که عکس‌العمل‌های سختی را در داخل لبنان و اردن و حتی دروزی‌های ساکن در داخل سرزمین‌های اشغال‌شده به دنبال خواهد داشت. دروزی‌ها مخالف آن هستند که به ابزار سیاسی رژیم صهیونیستی تبدیل شوند.

همچنین آمریکا نگران است تجزیه سوریه به تقویت گروه‌های افراط‌گرا یا تقویت نفوذ ایران و روسیه منجر شود. از این رو، آمریکا ترجیح می‌دهد در سوریه همواره اختلاف‌ها ادامه یابد، اما این کشور از هم فرو نپاشد. زیرا در این صورت آمریکا بدون ایجاد آشوب منطقه‌ای گسترده می‌تواند نفوذ خود را حفظ کند. اما رژیم صهیونیستی می‌خواهد به آشوب دامن زند.

نقش ترکیه در تثبیت نفوذ راهبردی

ترکیه در شکل‌دهی به سوریه جدید نقش اساسی دارد. این کشور پس از آن‌که هنگام ناآرامی‌های سوریه با هدف از بین بردن نظام سابق سوریه از مخالفان و گروه‌های مسلح پشتیبانی کرد، راهبرد خود را تغییر داد و برای جلوگیری از برپایی رژیم کردی در مرزهای جنوبی خود تلاش کرد. نیروهای ترکیه که در شمال سوریه وارد شدند، از شبه‌نظامیان عربی و ترکمن سوریه برای پایان دادن به نفوذ کردها استفاده کردند.

پس از تغییر نظام در سوریه، اکنون ترکیه به پشتیبان اصلی نظام کنونی سوریه تبدیل شده است. منافع ترکیه هم به‌طور گسترده‌ای با سیاست‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی که بر حمایت از شبه‌نظامیان کرد و جدایی‌طلبان دروزی تمرکز کرده‌اند، در تعارض است. ترکیه هرگونه دولت خودمختار کرد را تهدیدی برای امنیت ملی خود به شمار می‌آورد. «هاکان فیدان» وزیر امور خارجه ترکیه به‌تازگی سیاست قاطعانه ترکیه را در برابر هرگونه تلاش برای تجزیه سوریه اعلام کرده است. او گفت ترکیه در برابر هر تلاشی برای تجزیه سوریه و دادن دولت مختار به گروه‌های مسلح مقابله خواهد کرد.

ترسم نقشه جدید منطقه و تنش بر روی آینده منطقه

نظریه «‌هارتلند» یک نظریه ژئوپلیتیکی است که از سوی «هالفورد مکیندر» ارائه شد و درباره سوریه هم صدق می‌کند. این نظریه می‌گوید: هر که بر اروپای شرقی حکومت کند، بر هارتلند مسلط خواهد شد؛ هر که بر هارتلند حکومت کند، بر جزیره جهانی (اوراسیا و آفریقا) مسلط خواهد شد؛ و هر که بر جزیره جهانی مسلط شود، بر جهان فرمانروایی خواهد کرد.

سوریه در مرکز جهان عرب جایگاه محوری دارد. این کشور راه‌های تجاری و ائتلاف‌های منطقه‌ای را در کنترل دارد. این کشور هارتلند جهانی است. قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی بر این باورند که هر کشوری که سوریه یا بخش بزرگی از این کشور را زیر کنترل خود داشته باشد، قدرت تأثیرگذاری بر سراسر خاورمیانه را خواهد داشت. با توجه به این موضوع، آمریکا و رژیم صهیونیستی سیاست‌های دوگانه‌ای را درباره سوریه دنبال می‌کنند.

برای واشنگتن، سوریه همانند صفحه شطرنجی برای مقابله با دشمنان و کنترل پترو دلار و تضمین جایگاه رژیم صهیونیستی، بدون غرق شدن در آشوب است. اما رژیم صهیونیستی، سوریه را به‌عنوان تهدیدی برای خود می‌داند که باید آن را به رژیم‌های کوچکی تجزیه کرد. خطر در ادامه درد و رنج‌های مردم سوریه و فرسایش امنیت ملی و مفهوم حاکمیت عربی و احتمال آغاز تنش‌های منطقه‌ای گسترده نهفته است.

الجزیره در پایان نوشت: تا زمانی که قدرت‌های منطقه‌ای، به‌ویژه ترکیه، ایران و کشورهای بزرگ عربی، همسو نشوند، تجزیه سوریه به یک واقعیت تبدیل خواهد شد و طرح قدیم صهیونیستی در ایجاد خاورمیانه جدید و از هم فروپاشیده تحقق پیدا خواهد کرد.

پایان/