به گزارش تحریریه، ۹ ژوئن، آکادمی علوم اجتماعی چین (CASS) در پکن نشستی با محوریت اندیشه شی جین‌پینگ درباره تمدن بوم‌شناختی برگزار کرد.

اندیشه شی جین‌پینگ درباره تمدن بوم‌شناختی، جدیدترین پیشرفت در تطبیق نظریه مارکسیسم درباره رابطه انسان و طبیعت با تاریخ و شرایط امروز چین است و به‌عنوان بخش مهمی از «اندیشه شی جین‌پینگ درباره سوسیالیسم با ویژگی‌های چینی در عصر جدید» شناخته می‌شود.

مرکز مطالعات اندیشه شی جین‌پینگ؛ سنگ‌بنای علمی سوسیالیسم نوین چین

پشتوانه علمی و پژوهشی این رویکرد، به‌طور ویژه در مرکز مطالعات اندیشه شی جین‌پینگ درباره سوسیالیسم با ویژگی‌های چینی برای عصر جدید در CASS (تأسیس‌شده در ۲۹ دسامبر ۲۰۱۷) نهادینه شده است. این مرکز یکی از نخستین ۱۰ نهاد پژوهشی مصوب کمیته مرکزی حزب کمونیست چین برای مطالعه این منظومه فکری است.

وظایف اصلی مرکز شامل تمرکز بر پژوهش عمیق، نظام‌مند و جامع درباره اندیشه شی جین‌پینگ و تفسیر علمی آن است. این کار با انتشار مقالات نظری در رسانه‌های اصلی دولت مرکزی، انجام پروژه‌های پژوهشی کلان، برگزاری نشست‌های علمی و سامان‌دهی مباحث تخصصی انجام می‌شود.

حوزه‌های فعالیت روزمره مرکز عبارت‌اند از:

1. سازمان‌دهی استادان و پژوهشگران برای نگارش مقالات نظری با امضای مرکز و انتشار آن‌ها در رسانه‌های رسمی مرکزی.
2. اجرای تحقیقات کلان درباره موضوعات مهم مرتبط با اندیشه شی جین‌پینگ.
3. برگزاری سمپوزیوم‌ها و نشست‌های علمی برای مطالعه و ترویج این اندیشه.
4. میزبانی نشست سالانه مراکز پژوهشی سوسیالیسم با ویژگی‌های چینی در سراسر آکادمی‌های علوم اجتماعی کشور.
5. تدوین و انتشار کتاب‌ها و نشریات تخصصی در حوزه پژوهش و تفسیر اندیشه شی جین‌پینگ.
6. مدیریت حساب رسمی «مطالعه اندیشه نو در عصر جدید» در شبکه اجتماعی وی‌چت به‌عنوان بستری برای ارتباط عمومی و اطلاع‌رسانی.

در مجموع، این نهاد و فعالیت‌های آن، بستر علمی و نهادی لازم را برای تبدیل ایده‌های کلان شی جین‌پینگ در زمینه محیط زیست و توسعه پایدار، به سیاست‌های اجرایی و پروژه‌های واقعی فراهم می‌کند—از تبیین نظری گرفته تا پیاده‌سازی در مقیاس ملی و حتی بین‌المللی.

۱۰ تعهد استوار برای ساخت آینده‌ای سبز: بنیادهای نظری و عملی تمدن بوم‌شناختی در چین

ژانگ یونگ‌شِنگ (张永生)، رئیس مؤسسه پژوهش‌های تمدن بوم‌شناختی (RIECO) در آکادمی علوم اجتماعی چین (CASS)، تأکید می‌کند که این اندیشه با رویکردی خلاقانه، دیدگاه‌های مارکسیستی درباره پیوند میان انسان و طبیعت را با تجربه‌های واقعی حکمرانی زیست‌محیطی در چین و همچنین با خرد بوم‌شناختی ریشه‌دار در فرهنگ سنتی ملت چین درهم آمیخته است.

این منظومه فکری، به‌عنوان سیستمی منسجم و جامع از ۱۰ اصل یا «۱۰ تعهد استوار» شکل گرفته است؛ اصولی که هم بُعد نظری دارند و هم در عمل، مسیر آینده چین را در حفاظت بوم‌شناختی ترسیم می‌کنند:

۱. رهبری کلی حزب بر حفاظت بوم‌شناختی

در این چارچوب، حزب کمونیست چین مسئولیت راهبری و نظارت کلان بر سیاست‌های محیط زیستی را بر عهده دارد. این یعنی حفاظت از محیط زیست تنها یک وظیفه اداری نیست، بلکه بخشی از راهبرد ملی است که در بالاترین سطوح تصمیم‌گیری دنبال می‌شود. برای نمونه، برنامه‌های ملی کاهش آلودگی هوا در شهرهای بزرگ، مستقیماً زیر نظر کمیته‌های مرکزی حزب اجرا می‌شوند.

۲. اصل «زمانی که محیط زیست طبیعی شکوفا باشد، تمدن نیز شکوفا می‌شود»

این اصل پیامی روشن دارد: پیشرفت انسانی بدون یک محیط سالم پایدار نمی‌ماند. تجربه تاریخی شهرهایی که در اثر تخریب محیطی افول کرده‌اند، از بین‌النهرین تا تمدن مایا، نشان می‌دهد که طبیعت و تمدن سرنوشت مشترکی دارند.

۳. هماهنگی میان انسان و طبیعت

هدف، ایجاد توازن بین نیازهای توسعه انسانی و ظرفیت‌های بازتولید طبیعت است. در عمل، این به معنای طراحی شهرهایی است که فضاهای سبز، انرژی پاک و مدیریت پایدار منابع را در خود جای دهند—نمونه بارز آن، شهر شِنژِن است که سیستم حمل‌ونقل تمام‌برقی خود را با توسعه صنعتی هم‌زمان پیش برده است.

تا پایان سال ۲۰۱۸، شهر شنژن میزبان ۱۶ هزار اتوبوس برقی بوده که به طور چشمگیری سروصدای خیابان‌ها را کاهش داده است. به گفته معاون مدیرکل گروه اتوبوس‌رانی شنژن، این اتوبوس‌ها آن‌قدر بی‌صدا هستند که مردم ممکن است صدای نزدیک شدن آنها را نشنوند. به همین دلیل، شنژن به طور گسترده صدای مصنوعی را به این اتوبوس‌ها اضافه کرده تا ایمنی عابران بهبود یابد.

۴. باور به اینکه «آب‌های زلال و کوه‌های سرسبز دارایی‌های بی‌قیمت‌اند»
این عبارت مشهور شی جین‌پینگ نه یک شعار، بلکه یک تغییر پارادایم است. در گذشته، توسعه صنعتی گاه به قیمت نابودی منابع طبیعی پیش می‌رفت، اما اکنون، این منابع به‌عنوان سرمایه‌های ملی که ارزش اقتصادی و اجتماعی بالایی دارند، شناخته می‌شوند. گردشگری پایدار در شهر گویلین نمونه‌ای از تبدیل این «دارایی‌ها» به منبع درآمد است.

۵. هیچ چیز به اندازه یک محیط طبیعی مطلوب برای رفاه مردم منفعت عمومی ندارد
کیفیت هوا، دسترسی به آب سالم و امنیت غذایی مستقیماً با سلامت و رضایت مردم گره خورده است. برای مثال، برنامه‌های پاک‌سازی رودخانه یانگ‌تسه نه‌تنها اکوسیستم را احیا کرده، بلکه معیشت ماهیگیران و کیفیت زندگی میلیون‌ها نفر را بهبود بخشیده است.

۶. توسعه سبز به‌عنوان یک تغییر بنیادین در فلسفه توسعه
این اصل بر جایگزینی الگوهای رشد پرمصرف و آلاینده با فناوری‌های کم‌کربن و اقتصاد چرخشی تأکید دارد. سرمایه‌گذاری کلان چین در انرژی‌های بادی و خورشیدی، شاهدی بر این تغییر نگاه است.

توربین‌های بادی در میان زمین‌های کشاورزی در بُوجو، استان آن‌هوئی، در تاریخ ۲۵ آوریل

۷. کوه‌ها، رودخانه‌ها، جنگل‌ها، مزارع، دریاچه‌ها و مراتع یک جامعه زیستی را تشکیل می‌دهند
این دیدگاه بر یکپارچگی نظام‌های طبیعی تأکید دارد؛ یعنی حفاظت از جنگل‌ها بدون توجه به منابع آب یا کشاورزی، ناکافی است.

۸. اجرای قوی‌ترین قوانین در چارچوب سخت‌گیرانه‌ترین نظام برای حفاظت از محیط زیست طبیعی
قانون‌گذاری سخت‌گیرانه و اجرای دقیق آن، محور این اصل است. برای مثال، قانون جدید حفاظت از خاک چین، شرکت‌ها را ملزم می‌کند در صورت آلودگی، زمین را به وضعیت اولیه بازگردانند—نه صرفاً پرداخت جریمه.

۹. مشارکت عمومی در ساختن «چین زیبا»
مردم نه فقط مخاطب، بلکه بازیگر اصلی این پروژه ملی هستند. کمپین‌های مردمی برای کاشت درخت، تفکیک زباله و صرفه‌جویی در مصرف انرژی، نقش کلیدی در تغییر فرهنگ عمومی داشته‌اند.

۱۰. همکاری جهانی برای ساخت یک تمدن بوم‌شناختی جهانی
چین حفاظت از محیط زیست را به عرصه دیپلماسی خود آورده است. مشارکت فعال در توافق پاریس، پروژه‌های انرژی پاک در کشورهای در حال توسعه و تبادل فناوری‌های سبز، نشان می‌دهد که این کشور می‌خواهد همزمان با توسعه داخلی، مسئولیت جهانی خود را ایفا کند.

ژانگ توضیح داد که این نظام، در حالی که بر بنیان نظری مارکسیسم استوار مانده، حساسیت‌ها و درک‌های بوم‌شناختی تمدن چینی را نیز بازتاب می‌دهد و نشان‌دهنده مرحله‌ای نوین در فهم علمی حزب از حکمرانی زیست‌محیطی و اصول توسعه پایدار است.

از اقتصاد تا فرهنگ؛ رهنمودهای همه‌جانبه تمدن بوم‌شناختی

تیان چون‌شیو(田春秀)، معاون مرکز پژوهشی اندیشه شی جین‌پینگ درباره تمدن بوم‌شناختی، گفت: اندیشه شی جین‌پینگ درباره تمدن بوم‌شناختی نه تنها یک نظام نظری به‌دقت ساختاربندی‌شده است، بلکه یک چارچوب فکری باز و فراگیر نیز به شمار می‌آید. این اندیشه که از فلسفه مارکسیستی، اقتصاد سیاسی مارکسیستی و سوسیالیسم علمی بهره می‌گیرد، طیف وسیعی از رشته‌های علمی را در بر می‌گیرد و رهنمودهای جامعی را در حوزه‌های گوناگون—از جمله اقتصاد، سیاست، حاکمیت قانون، علم و فناوری، فرهنگ، معیشت، جامعه، حفاظت بوم‌شناختی و امنیت ملی—ارائه می‌دهد.

چگونه فلسفه سنتی چین الهام‌بخش سیاست‌های زیست‌محیطی معاصر است؟

ژانگ ژی‌چیانگ(张志强)، رئیس مؤسسه فلسفه در آکادمی علوم اجتماعی چین، بر هم‌آوایی عمیق نظری میان اندیشه شی جین‌پینگ درباره تمدن بوم‌شناختی و فلسفه بوم‌شناختی سنتی چین تأکید کرد. فرهنگ سنتی چین با مفاهیمی همچون «یگانگی انسان و طبیعت» و اصل «استفاده از منابع طبیعی با خویشتنداری»، خوراک فکری غنی‌ای برای تلاش‌های بوم‌شناختی امروز فراهم می‌کند. افزون بر این، تأکید شی بر این که «زمانی که محیط زیست طبیعی شکوفا باشد، تمدن نیز شکوفا می‌شود» نظریه مارکسیستی تمدن را بسط داده و بُعد بوم‌شناختی را در فرایند ساخت یک کشور پیشرو در عرصه فرهنگ وارد می‌کند.

در تاریخ ۱۴ مه ۲۰۲۵، همایش بزرگ «مدافعان محیط زیست نه دریاچه» ویژه منطقه هونگخه در تالاب ملی یی‌لونگ شهرستان شِپینگ برگزار شد

رویدادی جامع با هدف افزایش آگاهی عمومی و ترویج حفاظت از تنوع زیستی تالاب که در قالب نمایشگاه‌های آموزشی، دوچرخه‌سواری سبز، پاکسازی حاشیه دریاچه توسط داوطلبان و کلاس‌های تعاملی ویژه کودکان برگزار شد و با جلب مشارکت گسترده مردم، بر ضرورت پاسداری مداوم از این اکوسیستم ارزشمند تأکید کرد.

چگونه «آب‌های زلال و کوه‌های سرسبز» به سرمایه‌ای اقتصادی بدل می‌شوند؟

شیاو شین‌جیان(肖新建)، پژوهشگر مرکز مطالعات اندیشه شی جین‌پینگ درباره اقتصاد، تأکید کرد که حفاظت بوم‌شناختی و توسعه اقتصادی باکیفیت، رابطه‌ای دیالکتیکی و درهم‌تنیده دارند. اصل «آب‌های زلال و کوه‌های سرسبز، دارایی‌های بی‌قیمت‌اند» به چالش کشیدن تصورات کهنه‌ای است که حفاظت از محیط زیست را در تضاد با توسعه اقتصادی می‌دانستند. در مقابل، چین با پرورش صنایع بوم‌محور و پیشبرد فناوری‌های سبز، ارزش‌های زیست‌محیطی را به منافع اقتصادی تبدیل کرده و نیروی محرکه‌ای تازه برای الگوی نوین توسعه خود ایجاد می‌کند.

تسریع تصویب قوانین محیط زیست؛ پشتوانه حقوقی حفاظت پایدار

ژو ژانهوا(周占华)، رئیس مؤسسه حاکمیت قانون در انجمن حقوقی چین، خاطرنشان کرد که اندیشه شی جین‌پینگ درباره حاکمیت قانون، پشتوانه حقوقی ساخت یک تمدن بوم‌شناختی است. چین روند تصویب و اصلاح قوانین مرتبط با محیط زیست را سرعت بخشیده و سازوکارهایی همچون جبران خسارت بوم‌شناختی و دعاوی عمومی زیست‌محیطی را بنا نهاده است. این اقدامات، بازتاب منطق عملی «پاسداری از آب‌های زلال و کوه‌های سرسبز از رهگذر حاکمیت قانون» به شمار می‌آید—منطقی که قانون را نه صرفاً یک ابزار اداری، بلکه یک ستون پایدار برای پیوند توسعه و حفاظت محیطی معرفی می‌کند.

ترویج حکمرانی جهانی عادلانه و فراگیر در عرصه بوم‌شناسی

گو هایبو(苟海波)، معاون رئیس مؤسسه مطالعات بین‌المللی چین، بر اهمیت جهانی چشم‌انداز بوم‌شناختی چین تأکید کرد. ابتکارهایی همچون ساخت «جامعه حیات برای انسان و طبیعت» و «جامعه بشری با سرنوشت مشترک» نشان می‌دهد که چین در تلاش است سیاست‌های داخلی حفاظت از محیط زیست را با راهبردهای جهانی مقابله با چالش‌های زیست‌محیطی همسو کند. این رویکرد، به ترویج ایجاد یک نظام حکمرانی زیست‌محیطی جهانیِ عادلانه، فراگیر و سودمند برای همه کمک می‌کند و مسئولیت‌پذیری چین را به‌عنوان یک قدرت بزرگ جهانی به نمایش می‌گذارد.

در واقع، این نگرش فراتر از یک برنامه ملی است و چین را در جایگاهی قرار می‌دهد که نه‌تنها در درون مرزهای خود، بلکه در مقیاس بین‌المللی، به بازیگری فعال در حفاظت از سیاره بدل شود. این سیاست، تصویری از چین ارائه می‌دهد که همزمان به توسعه اقتصادی، عدالت محیطی و مسئولیت جهانی پایبند است.

پایان/