به گزارش تحریریه، تارنمای «راسیسکایا گازیتِا» نوشت، بر اساس نتایج ماه سپتامبر، روسیه روزانه ۵۴۶ میلیون یورو نفت، سوخت آماده، گاز و زغال سنگ صادر کرده است. این کمترین میزان از فوریه ۲۰۲۲ است، با وجود اینکه حجم صادرات دریایی نفت خام و گاز طبیعی مایع (LNG) افزایش یافته است. این داده‌ها توسط مرکز فنلاندی تحقیقات انرژی و هوای پاک ارائه شده است.

دلیل اصلی کاهش درآمد (صادرات روسیه) در ماه سپتامبر، افت ۹ درصدی حجم و ۱۳ درصدی ارزش صادرات فرآورده‌های نفتی به خارج از کشور، در مقایسه با آمارهای ماه اوت بود. حتی رشد ۲۹ درصدی حجم (و ۲۷ درصدی ارزش) صادرات گاز طبیعی مایع (LNG) نیز نتوانست این کاهش درآمد سپتامبر را جبران کند. در مجموع، کاهش درآمد صادرات هیدروکربن‌ها در سال جاری میلادی عمدتاً ناشی از کاهش قیمت‌های جهانی نفت و اعمال تخفیف بر روی انواع نفت خام روسیه بوده است.

در عین حال، طبق گزارش بلومبرگ، حجم صادرات نفت خام روسیه در ماه سپتامبر و اوایل اکتبر به بالاترین میزان در ۱۶ ماه گذشته رسید و بر اساس داده‌های عملیاتی نیمه اول اکتبر، همچنان در حال افزایش است. یکی از دلایل اصلی این افزایش صادرات نفت خام، کاهش حجم تولید سوخت آماده در داخل کشور به دلیل تعمیرات در پالایشگاه‌های نفت ناشی از حملات پهپادی است. علاوه بر این، صادرات بنزین از روسیه از ماه اوت امسال و همچنین صادرات سوخت دیزل (گازوئیل) برای غیرتولیدکنندگان (معامله‌گران) از ماه اکتبر، به طور کامل ممنوع شده است. افزایش تولید نفت در چارچوب توافق اوپک پلاس (+) نیز نقش خود را ایفا می‌کند، اما این عامل به تنهایی نمی‌توانست کل رشد صادرات را تأمین کند.

در نتیجه، روسیه با حداقل افزایش در تولید، حداکثر رشد را در صادرات آن داشته است. از اواسط اوت تا ۱۰ اکتبر، عرضه نفت روزانه نیم میلیون بشکه افزایش یافته است. بر اساس داده‌های اوپک، در ماه سپتامبر، تقاضا برای نفت کشورهای عضو اوپک پلاس (+) (از جمله روسیه) در سطح ۴۲.۹ میلیون بشکه در روز بود، در حالی که تولید به ۴۳.۰۵ میلیون بشکه در روز رسید. یعنی مازاد عرضه ۰.۱۵ میلیون بشکه در روز به ثبت رسیده بود. در ماه اوت، همچنان کمبود عرضه، ۰.۴۸ میلیون بشکه در روز گزارش شده بود. مازاد عرضه تقریباً تضمینی صد درصدی برای کاهش قیمت‌های جهانی نفت است؛ قیمت‌هایی که در هر حال از رکوردهای پیشین فاصله داشتند. آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) از مازاد عرضه بسیار بیشتری صحبت می‌کند که پیش‌بینی می‌شود در سال آینده میلادی به ۲.۳۵ میلیون بشکه در روز برسد. اما با توجه به اینکه IEA اغلب پیش‌بینی‌های خود را به کلی تغییر داده و جهت‌گیری‌های متضادی اتخاذ می‌کند، می‌توان با جدیت کمتری به این آمار نگاه کرد و صرفاً آن را در نظر داشت. نکته مهم این است که خطر رشد مازاد عرضه واقعاً وجود دارد.

در حال حاضر، قیمت نفت خام برنت (Brent) در محدوده ۶۰ تا ۶۲ دلار در هر بشکه در نوسان است، و این بدان معناست که نفت شاخص روسیه (Urals)، در بنادر بارگیری با قیمتی کمتر از ۵۰ دلار در هر بشکه به فروش می‌رسد. طبق اعلام وزارت توسعه اقتصادی، میانگین قیمت اورال در ماه سپتامبر ۵۶.۸۲ دلار در هر بشکه بوده است.

افزایش صادرات نفت خام و کاهش صادرات بنزین و گازوئیل

بودجه (دولت) از صادرات نفت، بنزین و گازوئیل درآمدی کسب نمی‌کند، زیرا عوارض گمرکی صادراتی صفر است. درآمدها از حجم ناخالص تولید نفت حاصل می‌شوند و بر اساس قیمت دلاری نفت، با تبدیل به روبل، محاسبه می‌گردند. در گزارش سپتامبر اوپک آمده است که روسیه در این ماه تولید خود را ۱۴۸ هزار بشکه در روز افزایش داده (در حالی که در ماه اوت فقط ۵۰ هزار بشکه در روز افزایش داده بود) و کل حجم تولید آن به ۹.۳۲۱ میلیون بشکه در روز رسیده است. این در حالی است که با در نظر گرفتن تمامی تعهدات، روسیه می‌توانست ۹.۴۱۵ میلیون بشکه در روز تولید کند.

همانطور که قبلاً گفته شد، در کمتر از یک ماه و نیم، صادرات نفت روسیه روزانه ۵۰۰ هزار بشکه افزایش یافت و این بدون شک یکی از عوامل پیدایش مازاد عرضه نفت در بازار شد؛ هرچند این مازاد اندک بود. افزایش تولید، با رشد صادرات همگام نبود، صادراتی که همزمان با وقوع بحران سوخت در روسیه و قطع شدن یارانه‌های سوخت (دامپینگ بنزین) توسط شرکت‌های نفتی از بودجه دولتی برای ماه‌های اوت و سپتامبر، به طور فزاینده‌ای سودآور می‌شد.

طبق فرمان رئیس‌جمهور، پرداخت یارانه جبرانی (دامپینگ) از ماه اکتبر دوباره از سر گرفته خواهد شد، اما این اقدام صرفاً هزینه‌های خزانه‌داری را افزایش خواهد داد. ظرفیت فرآوری داخلی نفت در روسیه تنها با بازگشت تأسیسات پالایشگاه‌های نفت به چرخه تولید افزایش خواهد یافت، و دقیقاً همین موضوع می‌تواند اندکی در حجم صادرات نفت تعدیل ایجاد کند تا صادرات متناسب با رشد تولید افزایش یابد، نه از طریق کاهش تولید سوخت. درآمدهای نفتی بودجه دولت نیز تنها زمانی افزایش خواهند یافت که قیمت‌های نفت خام (هر بشکه) روند صعودی در پیش گیرند.

با این حال، کارشناسان معتقدند که نباید تأثیر افزایش صادرات روسیه را بر قیمت‌های نفت بیش از حد ارزیابی کرد. به گفته «بوریس کوپیکین» اقتصاددان ارشد مؤسسه اقتصاد رشد استولیپین Stolypin، در حال حاضر قیمت‌ها تحت فشار افزایش تولید در تعدادی از کشورها و خطر کُند شدن (رکود) اقتصاد جهانی، قرار دارند. و نفت روسیه نیز از این قاعده مستثنی نیست. اما مشکلات موقتی در پالایشگاه‌های نفت روسیه بعید است که عامل قابل توجهی در قیمت‌گذاری باشند.

مالیات‌های نفتی روسیه: محاسبه بر اساس استخراج، نه فروش خارجی

به گفته «اولگ اَبیلف» رئیس بخش تحلیل شرکت سرمایه‌گذاری " Rikom-Trust" و دارای مدرک دکترای علوم اقتصادی، استناد به وضعیت کسری یا مازاد عرضه طی دو ماه، چندان قابل اتکا نیست. اگر وضعیت بازار نفت در طول یک فصل (سه ماهه) یا حتی شاید چهار تا پنج ماه رصد شود، آنگاه می‌توان درباره روندهای معینی صحبت کرد.

اما «نیکلای دودچنکو» تحلیلگر گروه مالی "فینام"، معتقد است که حملات پهپادی نه تنها مشکلی برای پالایش نفت ایجاد می‌کنند و قیمت بنزین را در بازار داخلی افزایش می‌دهند، بلکه ممکن است حجم نفتی را که به صادرات اختصاص می‌یابد نیز افزایش دهند.

این کارشناس تأکید می‌کند که مشکلات کلیدی فعلی برای بودجه (دولت)، پایین بودن قیمت نفت در بازارهای جهانی و روبل قوی است.

به تمام موارد گفته شده می‌توان افزود که مازاد عرضه در بازار از منظر تأثیرگذاری تحریم‌ها نیز به نفع روسیه نیست. در یک بازار با کمبود عرضه (کسری)، خریداران می‌توانند هر چقدر که می‌خواهند تلاش کنند تا شرایط را به فروشندگان دیکته کنند، اما این کار به خوبی نتیجه نمی‌دهد. اما بازار دارای مازاد عرضه، بازارِ خریدار است. و تحریم‌ها مؤثرتر عمل خواهند کرد. علاوه بر این، مازاد عرضه، خود استدلالی دیگر برای واردکنندگان نفت روسیه است که تخفیف‌های بیشتری را طلب خواهند کرد.

پایان/