به گزارش تحریریه، اندیشکده تهران نوشت، در طول جنگ ایران و اسرائیل، گرچه هیچ‌یک از کشورهای اروپایی موضع رسمی و کامل به نفع ایران اتخاذ نکردند، اما مواضع آن‌ها بسیار متفاوت و حتی متضاد بود. به عنوان مثال، اگرچه آلمان موضعی کاملاً حمایت‌گرایانه از اسرائیل گرفت، اسپانیا به شدت اقدامات اسرائیل را محکوم کرد.

این پرسش مطرح می‌شود که چرا کشورهای اروپایی با وجود اشتراک برخی ارزش‌ها، مواضعی کاملاً متفاوت و گاه متضاد داشتند؟ پاسخ این سوال را باید در ترکیبی از عوامل ایدئولوژیک، منافع سیاسی و اقتصادی، و روابط تاریخی جست‌وجو کرد. در این تحلیل، تلاش شده است تا ضمن شناسایی دقیق مواضع مختلف کشورهای اروپایی، چرایی اتخاذ این مواضع نیز بررسی شود.

کشورهای حامی اسرائیل

آلمان، بریتانیا، فرانسه، مقدونیه شمالی، رومانی، آلبانی و جمهوری چک از جمله کشورهایی بودند که نه تنها اقدام اسرائیل را محکوم نکردند بلکه به شکل ضمنی یا صریح از آن حمایت کردند و خواستار خویشتن‌داری ایران شدند. البته میزان و نوع حمایت‌های این کشورها متفاوت بود؛ برای مثال، بریتانیا بیشتر به صورت ضمنی از اسرائیل حمایت کرد و حتی بین سیاستمداران این کشور، نظرات متناقض درباره حمایت از اسرائیل وجود داشت.

در مقابل، مقامات آلمانی با موضعی کاملاً روشن، حمایت خود را اعلام کرد حتی اظهار شد که اسرائیل در حال انجام کار کثیفی به نمایندگی از غرب است. عمده دلایل این حمایت‌ها شامل نفوذ لابی صهیونیستی در سیاست‌های این کشورها، گرایش‌های راست‌گرایانه دولت‌ها، تنش‌های ژئوپلیتیکی ناشی از حمایت ایران از روسیه در جنگ اوکراین، و همچنین روابط سیاسی و اقتصادی محدود با ایران و ارتباطات قوی اقتصادی با اسرائیل بود. این عوامل دست به دست هم دادند تا این کشورها به وضوح جانب اسرائیل را بگیرند.

کشورهای خنثی

لهستان، فنلاند، مجارستان، سوئد، صربستان، اتریش، ایتالیا، بلغارستان و بلژیک کشورهایی بودند که موضعی خنثی اتخاذ کردند. این کشورها از محکوم کردن اسرائیل خودداری کردند و تنها خواستار خویشتن‌داری و کاهش تنش از سوی هر دو طرف شدند. عمده دلیل این رویکرد، حفظ منافع اقتصادی و سیاسی با هر دو طرف بود؛ زیرا این کشورها هم روابط قابل توجهی با ایران و هم پیوندهای اقتصادی و سیاسی مهمی با اسرائیل داشتند.

همچنین ترس از از دست دادن محبوبیت در داخل کشور و جلوگیری از قطبی شدن افکار عمومی موجب شد این دولت‌ها ترجیح دهند به جای اعلام حمایت آشکار از اسرائیل، به اظهاراتی همچون برای جلوگیری از گسترش بحران باید راه حل دیپلماتیک در پیش گرفته شود، دست بزنند.

کشورهای منتقد اسرائیل

در مقابل، ایرلند، اسپانیا، نروژ، لوکزامبورگ، اسلوونی و بوسنی و هرزگوین از جمله کشورهایی بودند که با وجود عدم حمایت رسمی از ایران، حملات اسرائیل را به شدت نقد کردند. دولت اسپانیا حملات اسرائیل را محکوم کرد و ایرلند آن‌ها را بی‌ثبات‌کننده اوضاع خاورمیانه خواند. وزیر خارجه لوکزامبورگ با اشاره به اینکه حملات در زمانی رخ داد که آمریکا و ایران در حال مذاکره بودند، اسرائیل را مورد انتقاد قرار داد.

رئیس‌جمهور اسلوونی نیز هشدار داد که این حملات تنش‌ها را در منطقه به شدت افزایش داده است. این کشورها به دلیل پایبندی بیشتر به حقوق بین‌الملل و یا دیدگاه‌های ضداسرائیلی مردم‌شان، همواره طرفدار فلسطین بوده‌اند و مخالفت آشکاری با سیاست‌های اسرائیل دارند. البته به دلیل فقدان روابط نزدیک با ایران، هیچ‌گاه از حق دفاع ایران یا حق داشتن انرژی هسته‌ای مسالمت‌آمیز حمایت رسمی نکردند. این رویکرد نشان‌دهنده تفکیک بین نقد اسرائیل و حمایت از ایران است.

جمع‌بندی

کشورهای اروپایی با توجه به دیدگاه‌ها، منافع اقتصادی و سیاسی، و تاریخچه روابط خود، مواضع مختلف و گاه متضادی نسبت به جنگ ایران و اسرائیل اتخاذ کردند. این تفاوت‌ها باید با دقت و هوشمندی توسط ایران تحلیل شود تا سیاست خارجی و دیپلماسی خود را به بهترین شکل تنظیم کند.

ایران می‌تواند از فرصت نزدیکی با کشورهای طرفدار فلسطین برای گسترش همکاری‌ها و ایجاد ائتلاف‌های موثر بهره ببرد و همچنین راهکارهایی برای کاهش تنش با کشورهایی که موضع خنثی یا حمایت از اسرائیل دارند، بیابد. فهم دقیق این مواضع، کلید تعامل هوشمندانه با اروپا در شرایط پیچیده منطقه‌ای کنونی است.

پایان/