رژه اخیر جمهوری آذربایجان در ۹ نوامبر ۲۰۲۵ و نمایش تسلیحات خریداری شده از چین از عمق روابط دو ‌کشور پرده برداشته است. خرید سامانه پدافند هوایی ‌ HQ 9BE/FD 2000Bنقطه عطفی در این روابط ‌محسوب می شود؛ تصاویر رژه نشان داد آذربایجان حداقل دو آتشبار از این سامانه با موشک‌های بلندبرد را دریافت ‌کرده و به چهارمین کاربر جهانی آن تبدیل شده است.‌

علاوه بر این، باکو قرارداد خرید ۴۰ فروند جنگنده چندمنظوره ‌ JF 17 Block IIIمحصول مشترک ‌چین و پاکستان را امضا کرده است که پنج فروند آن در رژه پیروزی سال ۲۰۲۵ به نمایش درآمد و ‌تحلیلگران معتقدند این هواپیماهای مجهز به رادار پیشرفته و موتورهای چینی بر توازن قدرت هوایی در قفقاز ‌جنوبی تأثیر می گذارد.
‌
پیش از این در سفر الهام علی اف به پکن در آوریل ۲۰۲۵، دو طرف ۲۰ سند همکاری در حوزه های ‌عدالت، توسعه سبز، اقتصاد دیجیتال، حقوق مالکیت فکری و هوافضا امضا کردند و در بیانیه‌ای مشترک بر ‌گسترش همکاری میان نیروهای امنیتی و اطلاعاتی برای مقابله با جرائم سازمان یافته، مواد مخدر و امنیت ‌سایبری تأکید کرده بودند.‌

تاثیر غیرمستقیم دو منازعه کشمیر و قره‌باغ

این همکاری ها در فضای منطقه‌ای پیچیده ای رخ می‌دهد که پیوندهای همزمان با پاکستان و مناقشات با هند ‌بر آن سایه انداخته است. آذربایجان در موضوع کشمیر حامی قاطع پاکستان است و پاکستان نیز همواره از ‌تمامیت ارضی آذربایجان در قره باغ حمایت کرده است؛ این نزدیکی سبب شده هند، که به ارمنستان ‌نزدیک است، در مجامع بین المللی علیه باکو اقدام کند و در اجلاس سازمان همکاری شانگهای ۲۰۲۵ ‌عضویت کامل آذربایجان را به دلیل حمایت از پاکستان مسدود نماید.‌

گرچه این اقدامات بیشتر جنبه سیاسی و انتقامی دارد، پیامد آن تعمیق روابط سه جانبه چین، پاکستان و ‌آذربایجان است و پکن در تلاش است میان دهلی و اسلام آباد موازنه برقرار کند. چین در مناقشه قره باغ ‌موضع بی طرف اتخاذ کرده و در عین فروش تسلیحات به باکو هنوز سامانه‌های پیشرفته تر را صادر نکرده و ‌به ارمنستان نیز کمک چندانی نکرده است که نشان می دهد روابط دو طرف بر مبنای منافع اقتصادی و ‌ژئواستراتژیک است و نه اتحاد نظامی.‌

جایگاه جمهوری آذربایجان در رقابت چین با غرب

در زمینه رقابت جهانی، آذربایجان در راهبرد حمل ونقلی چین جایگاهی مهم دارد، اما روابط دو کشور بیش ‌از آنکه اتحاد راهبردی باشد، عمل گرایانه و مبتنی بر منافع مشترک است. آذربایجان نیز سیاست ‌چندجانبه‌گرایی متوازن را دنبال می کند؛ در کنار مشارکت در طرح‌های کمربند- راه، همچنان روابط ‌نزدیک با کشورهای غرب دارد و از جمله به صادرات گاز خود به اروپا ادامه می‌دهد. در عین حال، پکن ‌تلاش نمی‌کند باکو را در محور ضدغربی قرار دهد و کارشناسان چینی و آذربایجانی تأکید می‌کنند که ‌احترام به استقلال و تمامیت ارضی، اصل روابط است.‌

ابعاد ژئواکونومیک

کریدور میانی امکان انتقال کالا از چین به اروپا را در دو هفته فراهم می کند و تنها مسیر زمینی به اروپا است ‌که روسیه را دور می زند و همچنین جایگزینی برای مسیرهای دریایی پرتنش همچون دریای سرخ و تنگه ‌مالاکا محسوب می شود. پس از جنگ اوکراین و تحریم های گسترده، نیاز چین به این مسیر بیشتر شده ‌است.‌

همکاری های اقتصادی به ویژه در تجارت و سرمایه گذاری رشد قابل توجهی داشته است. طبق آمار ‌رسمی، حجم تجارت دو کشور تا سپتامبر ۲۰۲۵ به ۳٫۴ میلیارد دلار رسید که نسبت به سال قبل ۲۸ درصد ‌افزایش یافته است. مجموع سرمایه گذاری های چین از ۹۵۰ میلیون دلار فراتر رفته و این کشور چهارمین ‌شریک تجاری بزرگ و بزرگ ترین صادرکننده کالا به آذربایجان است.‌

‌ برآیند نهایی این است که اهمیت ژئواستراتژیک و اقتصادی آذربایجان برای چین واقعی و رو به افزایش ‌است، اما نه به حدی که پکن امنیت این کشور را تضمین کند یا در نزاع‌های آن مداخله نظامی کند. ‌

منبع: اندیشکده تهران

پایان/