به گزارش تحریریه، واژه «تحریم» که از ذهن می گذرد، بی درنگ نام «ایالات متحده آمریکا» نیز به ذهن متبادر می شود. کمتر کشوری را در این پهنه خاکی می توان دید که از گزند قوانین تنبیهی، تنگناها و تحریم های آمریکا در امان باشد.

در عمر چهار دهه ای جمهوری اسلامی ایران نیز تحریم ها همواره بر مناسبات تهران- واشنگتن سایه افکنده است؛ تحریم هایی که دموکرات ها آن را پی ریزی کردند و دولت جمهوریخواه «دونالد ترامپ» به شدیدترین شکل ممکن ذیل کارزار «فشار اکثری» وارد فاز عملیاتی شد.

از هجدهم اردیبهشت ماه ۱۳۹۷ که ترامپ رسما دستور خروج از توافق هسته ای را صادر کرد، در دو مرحله شاهد بازگشت تحریم ها بودیم. دور نخست این تحریم ها از ۱۵ خردادماه همان سال با فرمان ترامپ به مرحله اجرا درآمد. در این مرحله از تحریم های آمریکا معامله دلار، ریال، طلا و فلزات گرانبها و همچنین صنعت خودرو و فروش هواپیما به ایران هدف قرار گرفت.

دور دوم تحریم ها نیز که از ١٣ آبان ماه همان سال به اجرا درآمد، صنعت نفت، مبادلات بانکی، کشتیرانی، خدمات بیمه ای و بخش انرژی ایران در لیست تحریم قرار گرفت. در دور دوم تحریم ها، افراد و شرکت های طرف معامله ایران نیز در ذیل موارد تحریم قرار گرفتند این در حالی بود که آمریکا برای هشت کشور معافیت هایی در نظر گرفته بود؛ معافیت هایی که به تدریج کنار گذاشته شد و ترامپ سیاست «صفرسازی» نفت ایران را به اجرا در آورد.

هر چند تا پایان عمر ترامپ صادرات نفت ایران به صفر نرسید اما به میزان قابل توجهی از صادرت آن کاسته شد و مقامات جمهوری اسلامی برای پنهان ماندن مسیر دور زدن تحریم ها، حتی از بیان شمار بشکه های نفت صادراتی خودداری کردند، چه رسد به مسیر و مقصد محوله های نفتی.

در مجموع، هر چند ترامپ در مواجهه با ایران ناکام ماند و به اهداف خود دست نیافت اما تحریم های آمریکا تا حد زیادی بر شرایط اقتصادی ایران تاثیر گذاشت و مقامات کشور همواره از آن تحت عناوین «جنگ اقتصادی» و «تروریسم اقتصادی» نام می بردند؛ عناوینی که از وخامت اوضاع نشان داشت.

تحریم ترامپ ابزار بایدن

دموکرات ها اما تلاش می کنند تا به تحریم به عنوان یک ابزار نگاه کنند نه یک هدف؛ ابزاری که می تواند آنها را به اهداف از پیش تعیین شده شان برساند. این موضوع در جریان بازپخش مصاحبه «رابرت مالی» که اخیرا از سوی بایدن به عنوان نماینده ویژه آمریکا در امور ایران منصوب شده، آشکارا به چشم می خورد. در این مصاحبه که در دوره ترامپ انجام گرفته و چند روز پیش از شبکه «بی بی سی» بازپخش شد، مالی تصریح کرد که دولت جمهوریخواه ترامپ در مواجهه با ایران شکست خورده است.

مالی در آن زمان تاکید کرد که تحریم به خودی خود هدف نیست بلکه ابزاری است برای رسیدن به هدف. از نگاه وی هر چند فشار تحریم اقتصاد ایران را دچار مشکل ساخته اما ترامپ را به اهداف خود که کشاندن ایران پای میز مذاکره، تغییر رفتار ایران در منطقه و یا حتی تغییر رژیم، نزدیک نکرده است. بنابراین تحریم فقط در سطح تحریم باقی ماند و وی نتیجه گرفت که تجربه چهار دهه ای جمهوری اسلامی این موضوع را آشکار ساخته که مقامات تهران را نمی توان صرفا با تحریم و ابزار فشار به تسلیم وادار کرد بلکه همواره در کنار تحریم باید راه های دیپلماسی را بازگذاشت.

حال این پرسش مطرح می شود که چرا مالی به رغم حضور چند هفته ای در کاخ سفید به عنوان نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، قدمی در مسیر بهبود روابط و رفع تحریم برنداشته است؟

در کنار رابرت مالی، مواضع شخص بایدن نیز در این مدت دچار دگرگونی آشکار شده است. وی که در رقابت های انتخاباتی سال ۲۰۲۰ همواره اقدام ترامپ در خروج از برجام را زیر سوال می برد و از بازگشت دولتش به توافق هسته ای دم می زد، اینک در برابر لغو تحریم مقاومت می کند. از این رو است که ظریف و دیگر مسئولان و کارشناسان بر این باورند آمریکا به تحریم اعتیاد دارد و جنون تحریم در دولت های آمریکا به حدی ریشه دوانیده که همواره بازیگران مختلف در برهه های مختلف با این ابزار تحت فشار قرار گرفته اند تا به مطالبات گزاف این کشور تن دهند.

در حالی که انتظار می رفت، آمریکای دموکرات به برجام برگردد اما نام توافق برجام در بین ۱۷ دستور اجرایی که بایدن در روز تحلیف بر آنها مهر تایید زد، قرار نداشت. با توجه به اتفاقاتی که در روزهای اخیر به وقوع پیوست از تکاپوی آمریکا برای صدور قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام گرفته تا حملات این کشور به مواضع نظامیان تحت حمایت ایران در سوریه، دیگر نمی توان به احیای توافق هسته ای دست کم در آینده ای نزدیک خوشبین بود.

از نگاه ناظران این حرکات دولت بایدن می تواند نشانگر آن باشد که آنها تمایلی به احیای برجام دست کم در دولت دوازدهم ندارند. کاخ سفید در تکاپو است تا با دستان پر پشت میز مذاکره با دولت بعدی ایران حاضر شود. از نگاه آنان، بستن با یک دولت به احتمال قوی اصولگرا که با نظام و مجلس همسو است، بر عمر و ماندگاری توافق احتمالی خواهد افزود.

پایان/