به گزارش تحریریه، شیه شائو رونگ، استاد تاریخ معاصر چین در دانشگاه فودان و کارشناس برجسته روابط بین‌الملل، با انتقاد از رویکرد یک‌جانبه‌گرایانه آمریکا تأکید کرد که جهان امروز دیگر تسلیم زبان تهدید و تعرفه نمی‌شود و دوران دیکته‌نویسی واشنگتن رو به پایان است.
از کاخ سفید تا ناتو؛ زنجیره تهدید بی‌اثر
در شرایطی که تنش‌های ژئوپولیتیک میان شرق و غرب به نقطه جوش نزدیک شده، تحرکات اخیر واشنگتن و بروکسل با واکنشی قاطع از جانب شرق مواجه شده است. هنوز جوهر تهدیدهای دونالد ترامپ خشک نشده بود که سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، با پیامی محرمانه از جانب ولادیمیر پوتین راهی پکن شد؛ سفری که به نظر می‌رسد نقش نقطه عطفی در آرایش جدید قدرت‌ها داشته باشد.
سخنرانی شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین در نشست وزرای امور خارجه، از جمله سرگئی لاوروف
بر اساس گزارش «گلوبال تایمز»، ترامپ هشدار داده اگر روسیه ظرف ۵۰ روز با اوکراین به توافق صلح نرسد، ایالات متحده تعرفه‌ای ۱۰۰ درصدی بر کالاهای روسی اعمال خواهد کرد. علاوه بر آن، هر کشوری که به تجارت با روسیه ادامه دهد، در معرض تحریم‌های ثانویه قرار می‌گیرد؛ تحریم‌هایی که سقف آن تا ۵۰۰ درصد تعرفه نیز می‌رسد — ضربه‌ای بالقوه فلج‌کننده برای اقتصادهای نوظهوری که روابط تجاری فعالی با مسکو دارند.
بلافاصله پس از آن، مارک روته، دبیرکل تازه‌وارد ناتو، در واشنگتن موضع آمریکا را تقویت کرد. او نه تنها چین، هند و برزیل را به‌صراحت تهدید کرد که «در صورت ادامه همکاری با روسیه هزینه خواهند داد»، بلکه با لحنی متکبرانه از آن‌ها خواست به پوتین فشار بیاورند — گویی خواهان تبعیت بی‌قید و شرط از نظم تک‌قطبی آمریکاست.
اما همه بازیگران بین‌المللی زیر بار این نمایش قدرت نرفتند. یکی از نمایندگان پارلمان اوکراین با لحنی تند گفت: «این ۵۰ روز در واقع چراغ سبز به پوتین است تا با خیالی آسوده عملیات نظامی خود را گسترش دهد». حتی برخی از چهره‌های جمهوری‌خواه در سنای آمریکا هم اذعان کردند که چنین اولتیماتومی نه‌تنها بازدارنده نیست، بلکه می‌تواند نتیجه معکوس داشته و روسیه را به تشدید درگیری‌ها ترغیب کند.
و درست در همین نقطه، پکن وارد میدان شد. یک جمله شفاف، قاطع و بدون ابهام از سوی مقامات چینی کافی بود تا مسکو اطمینان یابد که در برابر فشارهای غرب تنها نخواهد ماند — جمله‌ای که برای پوتین حکم «تضمین راهبردی» داشت و غرب را با واقعیت تلخی مواجه ساخت: جهان دیگر یک‌صدا با واشنگتن نمی‌نوازد.
ترامپ، تجارت جهانی را به بازی گرفته؛ چین و روسیه مقابل طوفان ایستاده‌اند
اقدام ترامپ در استفاده ابزاری از قوانین تجارت بین‌المللی برای پیشبرد اهداف ژئوپولیتیکی، با واکنشی تند از سوی مسکو روبرو شد. دمیتری مدودف، معاون دبیر شورای امنیت ملی روسیه، این اولتیماتوم اقتصادی را «نمایشی مضحک» خواند و با تمسخر اعلام کرد: «روسیه همچون کوه ایستاده و تکان نمی‌خورد». او حتی با طعنه افزود: «این اروپاست که بیشتر از ما دچار هراس شده است.»
واکنش خونسرد کرملین، خود گویای یک واقعیت است: ایالات متحده و روسیه در حال حاضر تقریباً هیچ رابطه تجاری قابل توجهی ندارند. پس اعلام تعرفه ۱۰۰ درصدی از سوی ترامپ، بیشتر شبیه شلیک هوایی است تا اعمال فشار واقعی.
اما ترامپ نیز بی‌خبر از این واقعیت نیست. هدف اصلی او نه روسیه، بلکه سه کشور کلیدی یعنی چین، هند و برزیل است؛ خریداران اصلی انرژی روسیه.
آنچه ترامپ در سر دارد، اجرای تحریم‌های ثانویه برای ایجاد شکاف میان مسکو و این شرکای راهبردی است — طرحی برای محاصره دیپلماتیک و اقتصادی روسیه از طریق انزوای بین‌المللی.
با این حال، نقشه ترامپ این‌بار هم نقش بر آب شد. چین مدت‌هاست که با سیگنال‌های روشن، حمایت خود را از مسکو اعلام کرده و خیال کرملین را آسوده ساخته است.
تنها یک روز پس از اولتیماتوم ترامپ، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجهٔ روسیه، که برای شرکت در نشست وزرای خارجه سازمان همکاری شانگهای به پکن رفته بود، در آستانه ترک چین، دیداری خصوصی با مقامات عالی‌رتبه این کشور داشت. در این دیدار، لاوروف علاوه بر انتقال تمایل پوتین برای حضور در مراسم هشتادمین سالگرد پیروزی در جنگ ضد فاشیسم، یک پیام کلیدی دریافت کرد:
«تقویت حمایت متقابل در چارچوب پلتفرم‌های چندجانبه و دفاع مشترک از منافع توسعه و امنیت.»
این جمله، حامل دو پیام روشن بود: نخست، چین در برابر فشارهای تحریمی آمریکا کوتاه نخواهد آمد؛ و دوم، سطح هماهنگی راهبردی میان پکن و مسکو، در حال تعمیق بیشتر است.
هم‌زمان، در دو نشست خبری متوالی وزارت خارجه چین طی روزهای اخیر، سخنگوی وزارت خارجه مواضع قاطعی علیه تصمیم ترامپ اتخاذ کرد. او گفت:
۱. چین هرگونه تحریم یک‌جانبه و فرامرزی غیرقانونی را قویاً رد می‌کند؛
۲. جنگ تعرفه‌ای برنده ندارد و فشار و زورگویی راه‌حل مسائل جهانی نیست.
به‌عبارتی، پکن موضع خود را بدون ابهام روشن کرده است: فرقی نمی‌کند ترامپ از چه ابزاری استفاده کند یا از چه راهی بخواهد اختلاف میان چین و روسیه بیندازد — اتحاد استراتژیک میان دو کشور بر پایه منافع مشترک و محاسبه دقیق استوار شده و هیچ تحریمی توان متزلزل کردن آن را ندارد.
اروپا در نقش سیاهی‌لشکر؛ نمایش تحریم آمریکا و واقعیت فرسایشی یک سیاست شکست‌خورده
آنچه این نمایش سیاسی را مضحک‌تر می‌سازد، همراهی نمایشی ناتو با طرح تحریم‌های ترامپ است. مارک روته، دبیرکل ناتو، با اعتماد به نفس اعلام کرد که اروپا برای تسلیح اوکراین بودجه فراهم خواهد کرد.
اما او به‌طور ماهرانه از پاسخ به یک پرسش حیاتی طفره رفت: اگر ایالات متحده واقعاً تحریم‌های ثانویه علیه چین، هند و برزیل را اجرا کند و صادرات انرژی روسیه مختل شود، اروپا با چه منابعی خلأ عظیم نفت و گاز روسیه را پر خواهد کرد؟
تجربه بحران انرژی در زمستان‌های اخیر به‌وضوح نشان داد که «جدایی اجباری» از انرژی روسیه، تنها نتیجه‌اش تشدید تورم جهانی، رکود در اروپا و آسیب به صنایع حیاتی بوده است. تمسخر مدودف با این جمله که «اجازه بدهید اروپا ناامید شود»، در واقع حقیقت تلخ پشت تحریم‌های نمایشی غرب را برملا کرد: آسیب اصلی نه متوجه روسیه، بلکه گریبانگیر اروپا خواهد شد.
از سوی دیگر، سه کشور چین، هند و برزیل، که هدف اصلی تحریم‌های ثانویه قرار گرفته‌اند، سال‌هاست سازوکارهایی برای مصون ماندن از فشار مالی آمریکا ایجاد کرده‌اند.
در حال حاضر بیش از ۹۰٪ تجارت دوجانبه چین و روسیه با ارزهای ملی انجام می‌شود؛ هند مکانیزم پرداخت با روبل و روپیه را توسعه داده، و برزیل نیز در قالب چارچوب همکاری‌های بریکس، مسیر تقویت تجارت غیردلاری را در پیش گرفته است. این اقدامات، در عمل یک سپر مالی نامرئی علیه «دلار سلاح‌سازی‌شده» واشنگتن ایجاد کرده‌اند.
در چنین شرایطی، روته که با صدای بلند درباره «پیامدهای تحریم» هشدار می‌دهد، شاید هنوز درک نکرده که بازوی اجرایی آمریکا دیگر آن‌قدر دراز نیست که به اقتصادهای بزرگ مستقل برسد.
توجه تحلیل‌گران به سه محور کلیدی
۱. سرنوشت تجارت انرژی
آیا چین و هند در برابر فشارهای واشنگتن مقاومت خواهند کرد؟ شواهد موجود، به‌ویژه اظهارات صریح وزارت خارجه چین مبنی بر "غیرقانونی بودن تحریم‌های یک‌جانبه"، و موضع شفاف دهلی‌نو که تأکید کرده «خرید نفت روسیه ادامه خواهد یافت»، نشان می‌دهد که محور جنوب جهانی قصد عقب‌نشینی ندارد. در چنین حالتی، تحریم‌های آمریکا چیزی جز «ببری کاغذی» نخواهد بود.
۲. موضع اتحادیه اروپا
آیا بروکسل نیز از سیاست تحریم ثانویه پیروی خواهد کرد؟ با اینکه بسته جدید تحریم‌ها علیه روسیه در اتحادیه اروپا هنوز به تصویب نرسیده، گزارش‌هایی منتشر شده که نشان می‌دهد برخی شرکت‌های آلمانی و فرانسوی از طریق مسیرهای میانی آسیای مرکزی، همچنان در حال تجارت غیرمستقیم با روسیه‌اند. بدون پشتیبانی کامل اروپا، چماق تعرفه‌ای ترامپ بیشتر به یک ابزار تبلیغاتی بدل خواهد شد تا یک اهرم واقعی فشار.
۳. تحولات میدانی در جبهه اوکراین
برخی ناظران، از جمله نماینده پارلمان اوکراین، ماریانا بزوگلا، هشدار داده‌اند که مهلت ۵۰ روزه ترامپ عملاً مجوزی خاموش به پوتین برای گسترش عملیات نظامی است. در چنین وضعیتی، اوکراین ممکن است تحت فشارهای میدانی و فقدان حمایت مؤثر غرب، به بازگشت به میز مذاکره پیش از ازدست‌رفتن مناطق بیشتر تن دهد.
با آغاز شمارش معکوس این ۵۰ روز، خطوط نبرد سیاسی و نظامی روشن‌تر از همیشه شده است. روسیه با پشتوانه صریح چین، موضعی استوار اتخاذ کرده؛ همان‌گونه که مدودف گفت: «روسیه همچون کوه، بی‌حرکت خواهد ایستاد». در مقابل، ابزار فشار آمریکا نه تنها از کار افتاده، بلکه در خلأ حمایت جهانی، به تیری تبدیل شده که به جای هدف، به سایه‌ها برخورد می‌کند.
در حالی که ترامپ همچنان در رؤیای تسلیم پوتین از طریق فشار اقتصادی به سر می‌برد، شاید هنوز متوجه نشده که تک و تنها بر صحنه نمایش ایستاده — بی‌تماشاگر، بی‌هم‌پیمان، و شاید حتی بی‌قدرت.
پایان/
نظر شما