به گزارش تحریریه، «مایکل روبین» کارشناس شناخته شده «موسسه امریکن اینترپرایز» تحلیلی را با عنوان «دالان زنگزور: کانون ژئوپلیتیکی که هرگز درباره‌اش نشنیده‌اید» در مورد اقدامات هماهنگ و اهداف واقعی علیف و اردوغان علیه تهران و ایروان منتشر کرده است.
این کارشناس آشنا به امور خاورمیانه که مدتی را هم در ایران مشغول تحقیق بود و اکنون در ارمنستان به سر می برد، تصریح دارد که درخواست رژیم باکو برای ایجاد کریدور زنگزور موضوعی با محوریت جنگ طلبی است و برنامه ای برای تقویت صلح محسوب نمی شود.
متن کامل ترجمه این گزارش به شرح زیر است:
مِغری، ارمنستان — آخرین قطار، در سال ۱۹۸۹ ایستگاه متروک و قدیمی شوروی را در این منطقه‌ی کوهستانی و غبارآلود، که تنها چند قدم با مرز ایران فاصله دارد، ترک کرد.
مقصد آن، باکو، پایتخت آذربایجان بود؛ کمی بیش از ۳۰۰ مایل دورتر.
اندکی بعد، و همزمان با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، آذربایجان ارتباط ریلی خود با ارمنستان را قطع کرد. امروزه، ایستگاه قطار قدیمی مغری پر از زباله است. واگن‌های قطار شوروی سابق در حیاط آن زنگ زده‌اند. می‌توانید این صحنه را در عکس بالا ببینید.
رنگ و گچ دیوارهای این ساختمان که زمانی باشکوه بود، در حال پوسته‌پوسته شدن است. محوطه قطار دقیقاً به مرز ایران و رود ارس می‌چسبد. تنها ۲۰ فوت آن‌طرف‌تر، در جهت مخالف، خودروها با سرعت در بزرگراهی میان شهرهای ارمنی مغری و کاپان حرکت می‌کنند و کامیون‌های ایرانی، ارمنی و گرجی در مسیر ورود یا خروج از گذرگاه رسمی مرزی با جمهوری اسلامی ایران، که تنها چند مایل دورتر است، سنگین و آهسته حرکت می‌کنند.
این نقطه بحرانی شده که دیگر نمی‌توان از آن گذشت؛
مغری شهری کوچک با حدود ۴۵۰۰ سکنه است، اما ممکن است به نقطه بحرانی ژئوپلیتیکی تبدیل شود. درگیری طولانی‌مدت و یخ‌زده میان ارمنستان و آذربایجان در سال ۲۰۲۰ از سر گرفته شد، زمانی که ارتش آذربایجان با پشتیبانی نیروهای ویژه ترکیه و تسلیحات اسرائیلی به منطقه ارمنی‌نشین ناگورنو-قره‌باغ حمله کرد. پس از ۴۵ روز، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، آتش‌بسی را تحمیل کرد که شامل موارد زیر بود:
*استقرار نیروهای حافظ صلح روسی برای جداسازی ارمنیان و آذربایجانی‌ها؛
*بازگرداندن مناطقی از قلمرو آذربایجان که در اختیار ارمنستان بود، میان خاک اصلی ارمنستان و جمهوری خودخوانده ارمنی در ناگورنو-قره‌باغ؛
*ایجاد یک دالان انسانی برای تغذیه جمعیت ارمنی ناگورنو-قره‌باغ؛
و در نهایت، ایجاد دالان‌هایی برای عبور و مرور میان آذربایجان و منطقه‌ی محصور نخجوان، جهت تجارت زمینی.
آذربایجان هرگز به تعهدات خود پایبند نماند؛ آن‌ها مسیر امدادرسانی از طریق دالان لاچین را مسدود کردند و سپس به باقی مانده ناگورنو-قره‌باغ حمله کردند تا جامعه بومی مسیحی که ۱۷۰۰ سال قدمت دارد را از منطقه اخراج کنند. بدتر از آن، پس از چنین نقض‌هایی، آذربایجان ارمنستان را متهم کرد که با ناتوانی در ایجاد دالانی برای تجارت آذربایجان و ترکیه، آتش‌بس ۲۰۲۰ را نقض کرده است.
در حالی که طرح‌های متعددی درباره‌ی این دالان به مطبوعات درز کرده‌اند، حتی ابتدایی‌ترین جزئیات هنوز مشخص نیستند. برای مثال، مشخص نیست که آیا این دالان نوعی گذرگاه اختصاصی خواهد بود که منحصراً در اختیار آذربایجان و ترکیه قرار دارد و فقط شامل جاده یا خط‌آهنی است که کامیون‌ها یا قطارهای آذربایجانی وارد آن می‌شوند اما نمی‌توانند خارج شوند؛ یا اینکه آیا وسایل نقلیه ارمنی نیز می‌توانند از آن استفاده کنند. اگر حالت اول باشد، هنوز تصمیمی گرفته نشده که چگونه ترافیک ارمنستان می‌تواند از این دالان عبور کند.
مسیر نیز مشخص نیست. آذربایجان و ترکیه خواهان آن هستند که این دالان از جنوب ارمنستان عبور کند و احتمالاً از مغری بگذرد، در حالی که ارمنیان ترجیح می‌دهند دالانی در شمال استان سیونیک، شاید در نزدیکی مرکز استانی کاپان یا حتی بالاتر، ایجاد شود.
توپوگرافی و زیرساخت‌های موجود به نفع استدلال ارمنستان است. خطوط ریلی دوران شوروی دیگر وجود ندارند و دهه‌ها توسعه، فضا را برای ساخت‌وساز محدود کرده است. بدیهی است که عوامل ژئوپلیتیکی نیز وارد بازی شده‌اند. یکی از دلایل عمده‌ای که آذربایجان و ترکیه مسیر جنوبی را ترجیح می‌دهند، قطع ارتباط ارمنستان با ایران است. هر دو کشور، آذربایجان و ترکیه، ارمنستان را تحت محاصره قرار داده‌اند و هدفشان گرسنگی دادن به این کشور برای وادار کردن آن به تسلیم است. از آنجا که گرجستان نیز زیر نفوذ روسیه قرار دارد، توانایی ارمنستان برای تجارت از طریق همسایه شمالی خود نیز زیر سؤال رفته است.
اگر ترکیه، آذربایجان یا روسیه بتوانند مرز جنوبی ارمنستان را مسدود کنند، عملاً می‌توانند این کشور را محاصره و گرسنه کنند، دقیقاً همان‌گونه که با ناگورنو-قره‌باغ چنین کردند.
در حالی که دیپلمات‌ها درباره مسیرها، پروتکل‌ها و حتی مشارکت احتمالی پیمانکاران آمریکایی بحث می‌کنند، پرسش بزرگ‌تری را از قلم انداخته‌اند: آیا دالان‌های مشخص شده، صلح می‌آورند یا زمینه‌ساز جنگ هستند؟
اگر هدف، صلح باشد، نیازی به دالان نیست: ترکیه می‌تواند محاصره ارمنستان را برداشته و مرزهای خود را به روی کامیون‌ها باز کند. آذربایجان نیز می‌تواند همین کار را انجام دهد. در واقع، ارمنیان می‌گویند که از تجارت متقابل استقبال می‌کنند. در مقابل، اگر آذربایجان و ترکیه خواهان آن هستند که دالانشان به‌صورت منطقه‌ای بهداشتی و منزوی باشد، این نشان می‌دهد که تمایلی به شناسایی و عادی‌سازی روابط با ارمنستان ندارند. آذربایجان، ترکیه و روسیه آتش‌بس نوامبر ۲۰۲۰ را با بی‌احترامی کامل نقض کردند؛ و اکنون اصرار بر اجرای تنها یک بند آن، غیرمنطقی است. ارمنستان نباید اجازه دهد که آذربایجان چارچوب بحث را تعیین کند.
اگر هدف، صلح است، محاصره را پایان دهید. اگر تجارت به‌طور آزادانه جریان یابد، تمام بحث درباره دالان‌ها موضوعیت خود را از دست خواهد داد.
پایان/
نظر شما