به گزارش تحریریه، بازگشت «دونالد ترامپ» به اتاق بیضی کاخ سفید در سال ۲۰۲۵ و اتخاذ سیاست‌های مورد نظر وی، از جمله اعمال تعرفه علیه بسیاری از کشورهای جهان بار دیگر صحنه جهانی را به میدان تقابل‌های بی‌سابقه تبدیل کرد. ترامپ به بهانه کاهش تراز تجاری و مدیریت بدهی‌های این کشور، با افزایش ناگهانی و گسترده تعرفه‌ها علیه طیفی از شرکای تجاری آمریکا – از قدرت‌های اقتصادی بزرگ تا اقتصادهای نوظهور– تلاش کرد امتیازات بیشتری را در مذاکرات دوجانبه و چندجانبه با دولت‌ها به دست آورد اما برخلاف انتظار کاخ سفید، کشورهای زیادی نه‌تنها در برابر این فشارها عقب‌نشینی نکردند، بلکه با اتخاذ سیاست‌های مستقل و حتی مقابله به مثل، مسیرهای جدیدی را برای کاهش وابستگی خود به بازار آمریکا و حفظ استقلال اقتصادی و سیاسی ایجاد کردند.

این گزارش به بررسی جزئیات واکنش چند کشور کلیدی می‌پردازد که در برابر زیاده‌خواهی‌های تعرفه‌ای ترامپ با اقدامات گوناگون -از کمپین‌های مردمی و اقدامات حقوقی تا تغییر راهبردهای تجاری و دفاعی- ایستادگی کردند؛

اسپانیا؛ خط مقدم استقلال راهبردی اروپا

در هفته‌های اخیر، اسپانیا به یکی از نمادهای ایستادگی در برابر فشارهای دولت ترامپ تبدیل شده و یکی از شدیدترین واکنش ها را اتخاذ کرده است. نخست‌وزیر «پدرو سانچز» در واکنش به انتقاد تند ترامپ که این کشور را به «سواری رایگان‌ گرفتن از ناتو» متهم کرده و خواستار افزایش بودجه دفاعی به ۵ درصد تولید ناخالص داخلی شده بود، اعلام کرد که اسپانیا طی دهه گذشته ۷۰ درصد به بودجه دفاعی خود افزوده و اکنون بیش از ۳۰ درصد آن را صرف خرید تجهیزات جدید می‌کند؛ رقمی که حتی بالاتر از معیار ۲۰ درصدی ناتو است. وی تأکید کرد که اسپانیا سهم واقعی خود را پرداخته و حاضر نیست وارد مسابقه بی‌پایان افزایش هزینه‌های نظامی شود.

این موضع‌گیری، تنها به حوزه دفاعی محدود نماند. دولت سانچز با رد خرید جنگنده‌های آمریکایی F-۳۵ ، تصمیم گرفت سرمایه‌گذاری خود را روی پروژه اروپایی «یوروفایتر تایفون» و برنامه مشترک سیستم هوایی آینده (FCAS) متمرکز کند؛ اقدامی که هم استقلال راهبردی اروپا را تقویت می‌کند و هم اشتغال و تولید داخلی را مورد توجه قرار می دهد، چرا که ۸۷ درصد از بودجه ۱۲ میلیارد دلاری دفاعی اسپانیا در داخل کشور هزینه می‌شود.

ترامپ در واکنش تهدید کرد که تعرفه‌های دو برابری را علیه کالاهای اسپانیایی اعمال می کند، اما سانچز قاطعانه اعلام کرد که کشورش در برابر فشارهای اقتصادی و نظامی کوتاه نخواهد آمد و اولویت‌های دفاعی و اقتصادی خود را بر اساس منافع ملی خودش تنظیم می کند و نه خواسته‌های واشنگتن.

گرچه تاکنون فرانسه جنبه هایی از استقلال را در مقال کاخ سفید به نمایش گذاشته بود اما این رویکرد عملی، اسپانیا را در خط مقدم کشورهای اروپایی قرار داد که به‌دنبال حفظ استقلال راهبردی در سیاست خارجی و دفاعی خود هستند.

در این زمینه تارنمای شبکه «سی‌ان‌بی‌سی» آمریکا عنوان داشت که تنش‌ها بین مادرید و واشنگتن بر سر مسائل دفاعی و سیاست خارجی در حال افزایش است زیرا رویکرد نسبتاً منحصر به فرد اسپانیا باعث تشدید تنش‌ شد تا جایی که ترامپ تهدید کرد که اقتصاد اسپانیا «می‌تواند با یک اتفاق بد کاملاً نابود شود.»

کارشناسان می‌گویند اسپانیا به نمونه‌ای نادر از کشورهای اروپایی تبدیل شده که حاضر است خشم رئیس‌جمهور آمریکا را به جان بخرد. «فدریکو سانتی» تحلیلگر ارشد گروه اوراسیا در امور جنوب اروپا به این شبکه گفت «اسپانیا یک مورد جالب در اروپا است چون واقعاً تنها کشوری است که به‌طور علنی با ترامپ مخالفت می‌کند، در حالی که اکثر کشورها عمدتاً تلاش می‌کنند آرام بمانند.»

«ایگناسیو مولینا» پژوهشگر ارشد مؤسسه رویال الکانو، یک مرکز اندیشکده‌ای در مادرید، می‌گوید که فاصله جغرافیایی اسپانیا از روسیه و ویژگی‌های متمایز سیاست خارجی این کشور که به آخرین جنگ آن در سال ۱۸۹۸، جنگی که علیه آمریکا بود، بازمی‌گردد، باعث شده مادرید رابطه‌اش با واشنگتن را کم‌تر از دیگر کشورهای اتحادیه اروپا حیاتی ببیند.

به گزارش این شبکه آمریکایی، تلاش مادرید برای ایجاد روابط اقتصادی نزدیک‌تر با پکن هم از جمله دلایل اختلاف دیپلماتیک بین اسپانیا و آمریکا است.

ایالات متحده دو پایگاه نظامی در جنوب اسپانیا دارد اما این کشور به عنوان یکی از دولت‌های دوستدار چین در اروپا شناخته می‌شود. «کریستینا کائوش» پژوهشگر ارشد در صندوق مارشال آلمان آمریکا و نماینده این اندیشکده در مادرید، معتقد است که نزدیکی روزافزون اسپانیا به چین، در آمریکا و بخش‌هایی از اروپا نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است.

جنبش گسترده اجتماعی برای «خرید کالای کانادایی»

اظهارات دونالد ترامپ پیش از انتخابات ریاست جمهوری در مورد کانادا، حس ناسیونالیستی و ضدآمریکایی را در این کشور برانگیخته بود.

پس از تهدیدها و کش و قوس های فراوان، در پی اعمال تعرفه‌های ۲۵ درصدی از سوی ترامپ بر واردات فلزات و برخی کالاهای صنعتی کانادا، دولت و مردم این کشور واکنش هماهنگی نشان دادند. جنبش مردمی «خرید کالای کانادایی» از طریق شبکه‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌هایی مانند Maple Scan و Buy Canadian به سرعت گسترش یافت و بیش از ۸۵ درصد شهروندان اعلام کردند خرید کالاهای آمریکایی را به حداقل رسانده‌اند.

نتیجه ملموس این حرکت، کاهش شدید سفر شهروندان کانادایی به ایالات متحده و افت محسوس واردات کالاهای آمریکایی بود. در استان‌هایی مانند کبک و بریتیش کلمبیا حتی برخی فروشگاه‌ها فروش نوشیدنی‌ها و محصولات کشاورزی آمریکایی را متوقف کردند. این اقدام همزمان یک پیام سیاسی و اقتصادی به واشنگتن فرستاد که فشار تعرفه‌ای الزاماً به امتیازگیری منجر نخواهد شد.

«بلومبرگ» در این زمینه آورده است که کانادا تاکنون بزرگترین مشتری خودروها و کامیون‌های سبک ساخت آمریکا بوده است اما تعرفه های ترامپ در حال تغییر روندها است. کانادا برای اولین بار در سه دهه گذشته، در ماه ژوئن از مکزیک خودروهای بیشتری را در مقایسه با آمریکا وارد کرده که نشان‌دهنده تغییرات تاریخی است، زیرا صنعت خودروسازی جهان با تعرفه‌های رئیس جمهور دونالد ترامپ دست و پنجه نرم می‌کند.

طبق آمار اداره آمار کانادا، واردکنندگان کانادایی در طول این ماه ۱.۰۸ میلیارد دلار کانادا (۷۸۴ میلیون دلار) خودروی سواری از مکزیک وارد کردند که از واردات ۹۵۰ میلیون دلار کانادا از ایالات متحده بیشتر است. این اولین بار از اوایل دهه ۱۹۹۰ است که بخش خودروسازی مکزیک در داده‌های ماهانه از ایالات متحده پیشی گرفته است.

عبور ترامپ از خط قرمز برزیل

ترامپ در ماه گذشته میلادی تعرفه ۵۰ درصدی را بر همه کالاهای برزیلی وضع کرد؛ اقدامی که از نگاه بسیاری از تحلیلگران، بیشتر انگیزه سیاسی داشت تا اقتصادی، زیرا با پرونده قضایی «ژائیر بولسونارو» رئیس جمهور پیشین برزیل در ارتباط بود. برزیل اما در واکنش، بلافاصله شکایت رسمی را به سازمان تجارت جهانی ارائه داد و قانون «تجارت متقابل» را به تصویب رساند.

رئیس‌جمهور لولا داسیلوا این سیاست کاخ سفید را «باج‌خواهی» توصیف و هرگونه مذاکره مستقیم با ترامپ را رد کرد. در نتیجه، مذاکرات اقتصادی دو کشور متوقف و دیدار برنامه‌ریزی‌شده وزرای دارایی لغو شد. برزیل اکنون مسیر تنوع‌بخشی به بازارها را با تمرکز بر توافق مرکوسور–اتحادیه اروپا و توسعه روابط با بازارهای آسیایی دنبال می‌کند.

لولا دا سیلوا در یک پیام ویدوئی خطاب به ترامپ گفت: من تسلیم دلار نخواهم شد. برزیل دیگر مانند گذشته به آمریکا وابسته نیست و به هیچ‌کس اجازه نمی‌دهیم سیاست‌های اقتصادی‌اش را به ما دیکته کند. من از این باور که ما باید به‌سمت ساختن یک نرخ ارز جایگزین در مذاکره با دیگر کشورها حرکت کنیم، دست نخواهم کشید. من نیازی به تبعیت از دلار ندارم. ترامپ با اعمال تعرفه‌ها از خط قرمز عبور کرده است.

تفاوت چشمگیر چین با دیگر کشورها در مواجهه با آمریکا

بسیاری از تحلیلگران هدف سیاست های ترامپ را جبران عقب ماندگی نرخ رشد از چین می دانند زیرا ممکن است تا چند سال بعد پکن به جایگاهی دست پیدا کند که برای واشنگتن مقابله با آن امکانپذیر نباشد. با اینحال چین مانند دیگر کشورها رفتار نکرده و سیاست مقابله به مثل را با کاخ سفید در پیش گرفته است.

چندی قبل ایالات متحده با وضع تعرفه ۳۴ درصدی بر کالاهای چینی، دور تازه‌ای از جنگ تجاری را آغاز کرد. چین بلافاصله با تعرفه‌های مشابه پاسخ داد و سپس این نرخ را در مراحل بعدی تا بیش از ۱۰۰ درصد افزایش داد. علاوه بر این، پکن صادرات مواد حیاتی مانند عناصر نادر – که برای صنایع دفاعی و فناوری آمریکا ضروری هستند – را محدود کرد.

این اقدامات باعث شد واشنگتن در نهایت برای کاهش تنش و آغاز مذاکرات مستقیم کوتاه بیاید. با اینکه دو کشور مذاکره برای کاهش تدریجی تعرفه‌ها را در دستور کار قرار داده‌اند اما تجربه نشان داده که چین حاضر است هزینه‌های اقتصادی کوتاه‌مدت را برای حفظ موقعیت ژئوپلیتیکی و تجاری خود بپردازد.

پس از هفته‌ها مذاکره پرتنش و سیگنال‌های ضدونقیض، روز گذشته دونالد ترامپ فرمان اجرایی را امضا کرد که براساس آن آتش‌بس تعرفه‌ای را با چین برای ۹۰ روزه دیگر تمدید کرد.

به اعتقاد تحلیلگران، تمدید ۹۰ روزه توقف جنگ تعرفه ای میان آمریکا و چین بیش از آن‌که نشانه‌ای از آشتی باشد، یک مکث تاکتیکی است. هر دو طرف این وقفه موقتی را فرصتی برای تنظیم دوباره راهبردها می بینند. از نگاه واشنگتن، این سه ماه فرصتی است تا فشارهای اقتصادی و سیاسی بر پکن افزایش یابد و آن را وادار به امتیازدهی در حوزه‌هایی مانند خرید کالاهای کشاورزی و صنعتی آمریکا کند. پکن هم این سه ماه را فرصتی برای کاهش فشارهای فعلی و آماده‌سازی برای دور بعدی رویارویی می‌بیند.

پایان ماه عسل مودی و ترامپ

شاید غیرقابل باورترین رو در رو قرار گرفتن‌ها تقابل کنونی «ناراندرا مودی» و دونالد ترامپ باشد. تعرفه‌های ۵۰ درصدی ترامپ علیه واردات کالاهای هندی، فشار شدیدی بر بخش کشاورزی و صادرات الکترونیک این کشور وارد کرد. با این حال، نخست‌وزیر مودی اعلام کرد که هند «آماده مقابله» است و اجازه نخواهد داد منافع کشاورزان قربانی فشار خارجی شود.

هند همچنین مسیر صادرات خود را متنوع کرده و بازارهای جدید در اروپا، خاورمیانه و آفریقا را هدف قرار داده است. در عرصه سیاسی، این تنش‌ها باعث کاهش گرمای روابط شخصی میان ترامپ و مودی شده و دهلی‌نو را به همکاری نزدیک‌تر با کشورهای عضو بریکس، به‌ویژه چین و روسیه، سوق داده است.

روزنامه «واشنگتن پست» در تحلیلی با عنوان «پایان دوستی ترامپ و مودی» با غیرقابل باور دانستن تنش میان دو رهبر عنوان داشت که وقتی ترامپ وارد کاخ سفید شد، نخست وزیر هند شادی خود را پنهان نمی کرد. روابط شخصی که دو طرف از دور نخست ریاست جمهوری ترامپ برقرار کرده بودند با بی‌نتیجه ماندن مذاکرات تجاری فروپاشید و ترامپ در شبکه اجتماعی «تروث سوشال» وضع ۲۵ درصد تعرفه بر واردات هندی را اعلام کرد. نکته دردآور برای دهلی نو این بود که کاخ سفید همزمان تعرفه پاکستان، رقیب دیرینه هند را به کمتر از ۱۹ درصد رساند. با تنش لفظی میان دو رئیس دولت، ترامپ تعرفه علیه هند را به ۵۰ درصد افزایش داد.

به نوشته این روزنامه آمریکایی، رابطه اقتصادی هند با روسیه و بی احترامی دهلی نو نسبت به رئیس جمهور آمریکا در توقف جنگ با پاکستان از جمله دلایل این مجازات از سوی واشنگتن بود. یکی از درخواست‌های اصلی ایالات متحده، باز کردن بازار هند به روی محصولات کشاورزی و لبنیات آمریکا است اما برای مودی، صنایع کشاورزی و لبنیات این کشور، خط قرمز محسوب می شود زیرا وی هر تلاشی برای کاهش موانع تجاری در این دو بخش را عاملی برای از دست رفتن انتخابات بعدی می‌بیند.

واشنگتن پست تصریح دارد: احتمال بازگشت ترامپ و مودی به رابطه دوستانه پیشین به سرعت در حال کمرنگ شدن است. در عوض، هند موضع خود را در روابط با روسیه و چین محکم کرده است؛ مودی مشاور امنیت ملی خود را به مسکو فرستاد و اعلام کرد که برای اولین بار پس از هفت سال، اوایل سپتامبر به چین سفر خواهد کرد. مودی در یک رویداد عمومی گفت «ممکن است من شخصاً هزینه بسیار سنگینی برای تسلیم نشدن در مقابل ترامپ پرداخت کنم، اما من برای آن آماده‌ام.»

فشار بر سوئیس برای توافقی یک‌طرفه

سال گذشته کسری تجاری ایالات متحده با سوئیس به ۳۸.۵ میلیارد فرانک سوئیس رسید و ترامپ بر همین موضوع تمرکز دارد اما گویا سوئیس از دادن «امتیازات قابل توجه» خودداری می‌کند.

پس از اعمال تعرفه ۳۹ درصدی آمریکا بر کالاهای سوئیسی، مقامات این کشور اعلام کردند که مذاکرات توافق آزاد تجاری با واشنگتن باید فوراً تسریع شود. هرچند بخش‌هایی از جامعه سوئیس، به‌ویژه کشاورزان و گروه‌های محیط زیستی، نگران پیامدهای این توافق هستند، اما دولت بر این باور است که تنها از طریق یک چارچوب حقوقی رسمی می‌تواند از تکرار چنین تنش‌هایی جلوگیری کند.

دولت سوئیس می‌گوید تمرکز خود را روی حمایت از شرکت‌های صادرکننده می گذارد اما همچنان با آمریکا مذاکره می‌کند تا راه‌حلی پیدا شود. خبرگزاری رویترز نوشت این کشور به ترامپ پیشنهاد سرمایه‌گذاری ۱۵۰ میلیارد دلاری در آمریکا در قبال کاهش تعرفه به ۱۰ درصد را داد که از سوی آمریکا رد شد.

اکنون پس از آنکه سوئیس با جواب منفی واشنگتن به اعطای امتیازات اضافی این کشور مواجه شد، درخواست‌ها برای اقدامات متقابل بیشتر شده است.

منبع: ایرنا

پایان/